Tips
|
Digitale geletterdheid
|
po
vo
mbo

5 poortwachters voor sociale media: eerst wachten, dan pas publiceren

Een visie op ict kan niet zonder socialmediabeleid. Daar horen afspraken over digitale omgangsvormen bij. Tussen leerlingen, tussen leraren en leerlingen, en tussen medewerkers en ouders. Maar hoe geeft een school daar in de praktijk betekenis aan? De ‘5 poortwachters voor sociale media’ kunnen helpen.

Door Remco Pijpers

02 september 2022

4 minuten lezen

Ondanks de term ‘sociale’ in sociale media gaat het er op veel online communicatiekanalen helemaal niet zo vriendschappelijk aan toe. Vaak wordt er naar kinderen en jongeren gewezen als het gaat om digitale misdragingen, maar volwassenen gaan net zo goed de fout in.

Wat kunnen leraren doen?

Afspraken alleen zijn niet voldoende. Leraren zullen erop moeten terugkomen, ze bespreekbaar maken, ze betekenis geven, zoals bij akkefietjes, waaronder online misverstanden die uitmonden in ruzies of felle discussies over gevoelige onderwerpen. Of door online politieke conversaties te ontleden in een les maatschappijleer. Ook ontroerende voorvallen kunnen aanleiding zijn voor een gesprek.

Wat kunnen bestuurders en schoolleiders doen?

Schoolleiders en bestuurders hebben vanzelfsprekend ook een taak: een veilige schoolcultuur is niet los te zien van de digitale context. Alle medewerkers dienen zich daar bewust van te zijn. Zij geven het goede voorbeeld. Verder kunnen omgangsvormen voor sociale media met ouders worden besproken, bijvoorbeeld tijdens een ouderavond over sociale media. De pedagogische opdracht is immers een gezamenlijke, ook online.

Reflectievragen voor sociale media

Steuntjes in de rug kunnen behulpzaam zijn, niet alleen voor leraren en leerlingen, maar ook voor andere mensen op school die communiceren via sociale media en voor ouders. Zoals onderstaande ‘poortwachters voor sociale media’, geïnspireerd op het werk van antropoloog en zenleraar Joan Halifax.

Reflectievragen die bezinning stimuleren. Stel ze, voordat een appje uitgaat, voor het plaatsen van een reactie onder een video, bij het online samenwerken aan een opdracht, et cetera. Kortom, voordat de denkbeeldige digitale poort wordt doorgegaan.

WACHT: de 5 poortwachters voor sociale media

Kijkend naar het bericht:

W: is het waar?
A: is het aardig?
C: is het cruciaal, echt nodig?
H: helpt het iedereen?
T: is de timing goed?

De insteek is meer dan alleen gezonde individuele creatieve expressie stimuleren of conflicten en desinformatie voorkomen. De inzet is vooral: verbinding en zorg voor elkaar. Dit laatste betekent: ook oog hebben voor iemand die onzin verkoopt of zich vijandig uit. Schadelijk gedrag is onacceptabel, maar hoeft niet met gelijke digitale munt te worden terugbetaald. Dat dit misschien niet lukt, is niet erg. Dat is de oefening. Elke post op sociale media is een kans om opnieuw te beginnen. Het gaat om de intentie.

Het WACHT-acroniem is overigens niet nieuw in zijn soort. In de Verenigde Staten werd zo’n acht jaar geleden al THINK bedacht, als onderdeel van een campagne tegen digitaal pesten: T = True, H = Helpful, I = Inspiring, N = Necessary en K = Kind.

Vervolgvragen voor sociale media

Bij elke reflectievraag passen vervolgvragen die kunnen helpen bij een groepsgesprek met leerlingen of collega’s.

Is het waar?

Informatie kan feitelijk onjuist zijn. De aarde is niet plat. Voor deze informatie bestaan betrouwbare bronnen. Als iemand bij hoog en laag volhoudt dat de informatie echt waar is, dan kan de vraag worden gesteld welke bronnen zijn gebruikt en hoe betrouwbaar deze bronnen zijn. Wie zijn precies deze bronnen en welke belangen dienen ze?

Is het aardig?

Of een post of reactie vriendelijk is, vergt inlevingsvermogen. Ervaart de ontvanger van de boodschap deze als vriendelijk of onvriendelijk? Is daar een voorstelling bij te maken? Welke taal helpt een boodschap vriendelijk in te kleden? Waarom komt het ene woord wel en het andere niet vriendelijk over?

Is het cruciaal?

Is het echt belangrijk en noodzakelijk dat deze tweet of reactie op een tweet of video wordt geplaatst? Moet het echt gezegd worden? Wat is het doel? Zou het beter kunnen werken als er op een andere manier met elkaar wordt gecommuniceerd: door te bellen, of fysiek af te spreken?

Helpt het iedereen?

Draagt de online boodschap bij aan het welzijn van andere wezens en zo ja, hoe? Helpt de boodschap iedereen, op de een of andere manier? Dat is paradoxaal, hoe kan iedereen worden geholpen, maar het draait om de intentie. Kijk maar hoe de Amerikaanse acteur Patton Oswald de online agressie van een Trump-supporter bejegende.

Is de timing goed?

Is dit het juiste moment om iets online te zeggen, of te reageren op anderen? Zeker weten? Een bericht kan bijvoorbeeld bij iemand irritatie of boosheid opwekken. Kan een reactie ook een dag wachten? Neem tien minuten bedenktijd: moet de post dan nog steeds worden geplaatst? Is het slim om nog even met iemand te overleggen of de timing goed is?

Lees verder

Lestips WhatsHappy: les over omgangsvormen voor sociale media

pdf | 201.18 KB

Download Lees direct

WhatsHappy-poster

pdf | 94.27 KB