• Opinie
• |
• Technologische innovatie
• |
• po
• vo
• mbo

Laat je niet (te veel) verrassen door innovaties, maar verdiep je erin

Ook al bestaat artificial intelligence al een tijd en wordt het op veel plekken in de maatschappij toegepast, schoolbestuurders waren toch enorm verrast toen ChatGPT de school in kwam. Het liefst willen we een technologie eerst uitproberen in een veilige omgeving, maar de praktijk haalde ons links en rechts in. De tijd om afwachtend naar technologische ontwikkelingen en hun toepassing te kijken is nu echt voorbij, ook voor bestuurders.

Door Larissa Zegveld

16 mei 2023

5 minuten lezen

De theorie: probeer eerst iets uit in een veilige ‘labomgeving’, onderzoek de voor- en nadelen en besluit dan wat je ermee doet. Dat is het idee achter initiatieven zoals NOLAI. Probeer bij te sturen waar mogelijk. Maar de praktijk is weerbarstiger, dat laat het alomtegenwoordige ChatGPT ons zien. In de sector waar ik voor werk – het onderwijs – brachten deze chatbot en de achterliggende technologie veel heftige reacties teweeg. Scholieren en studenten zouden niet meer hoeven schrijven of nadenken. Plagiaatcheckers stonden machteloos. Deze tool ís er, dus leerlingen gaan hem gebruiken. Hoe houd je als schoolbestuurder grip op dit soort ontwikkelingen?

Er gebeurt op dit moment heel veel

Grip is misschien wel een groot woord op dit moment, want er gebeurt heel veel. Het is al bijna een dagtaak om de ontwikkelingen rond artificial intelligence bij te houden. De technologie is op zichzelf niet nieuw, maar we zien nu een exponentiële groei van AI-toepassingen. Er zijn zelfschrijvende chatbots en programma’s die met de juiste input in een mum van tijd foto’s, muziek en hele presentaties produceren. De toepassingen worden bovendien ingebed in steeds meer producten, zonder dat dit altijd helder is, laat staan dat we er regie over hebben. Deze innovaties beïnvloeden het onderwijs, want ook in onderwijsproducten vinden we vaker AI, zonder dat hierom is gevraagd.

Uitnodiging om mee te ontwikkelen

Mijn collega’s bij Kennisnet voorspellen dat er nog aardig wat ‘ChatGPT-momenten’ kunnen komen. Ze bezochten dit jaar het technologiecongressen SXSW Interactive en SXSW EDU. Beluister de podcast (door ROC Mondriaan, ook aanwezig bij SXSW) met een bijdrage van mijn technologie-collega Eva Leurink. Zeer de moeite waard en ook leuk om te luisteren.

In de podcast wordt kort gereflecteerd op een presentatie van OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT. Het bedrijf schetste de problemen die nu ontstaan rond AI en nodigde iedereen uit om deze problemen samen op te lossen. Persoonlijk vat ik dit op als een directe uitnodiging om mee te denken en mee te ontwikkelen. Niet achterover leunen en afwachten, maar jezelf erin verdiepen en meedoen dus.

Het is niet de eerste keer dat ik pleit voor meer ict-kennis in bestuurskamers

Er komen naast ChatGPT ook nog andere kansen aan voor het onderwijs, zoals de toepassing van VR-brillen en neurotechnologie. Met de bijbehorende kritische vragen, bijvoorbeeld over privacy. De bal ligt bij bestuurders in de publieke sector om antwoorden te geven op dit soort vraagstukken.

Volg de technologische trends

Maar hoe dan? Het is niet de eerste keer dat ik pleit voor meer ict-kennis in bestuurskamers. Daar begint het mee. We hoeven echt niet ineens allemaal te kunnen programmeren, maar simpelweg de technologische ontwikkelingen beter bijhouden en beter weten waar het over gaat, dat is essentieel. Zodat je met de juiste blik en in perspectief naar dit soort ontwikkelingen kunt kijken. Dan kun je nog verrast worden door een game-changing AI-toepassing, maar vervolgens kun je effectiever kijken naar de mogelijkheden en nadenken over oplossingen als zich problemen voordoen. Zoals dat ook bij ChatGPT gebeurt: in het onderwijs kijken we volop naar de mogelijkheden én we plaatsen er onze kritische kanttekeningen bij.

In dat verband tip ik ook een andere presentatie op SXSW, door Amy Web van het Future Today Institute. Zij laat in vogelvlucht 35 technologische trends de revue passeren en laat zien hoe ze samenhangen. Ze schetst droomscenario’s en doemscenario’s – wat voor moois kan het ons brengen, wat zijn de risico’s en gevaren? Ook zij roept op tot actie. Wij kunnen als maatschappij de grote technologische ontwikkelingen niet alleen overlaten aan big tech en commerciële leveranciers, want dat vergroot de kans op die doemscenario’s. We zullen hier samen in moeten optrekken om een sterk geluid te laten horen aan ontwikkelbedrijven.

Niets gaat vanzelf

Wil je sturing geven aan technologische vernieuwing in jouw organisatie? Zorg er dan voor dat dit een vaste plek krijgt in het beleid, verdiep jezelf er (zelf!) in en leun niet achterover. Pas als je weet waar het over gaat, kun je proberen die sturing te geven. Niets gaat immers vanzelf en niets verandert vanzelf.

Deze blog verscheen ook op ibestuur.nl.

Over de auteur Larissa Zegveld

Larissa Zegveld is directeur-bestuurder van Kennisnet