• Uitleg
• |
• Beleid en organisatie
• |
• po
• vo

Ict verduurzamen voor de toekomst van je leerlingen

Onderwijsprofessionals gunnen misschien nog wel meer dan menig ander kinderen en jongeren een mooie toekomst. Bij een mooie toekomst hoort een bewoonbare planeet. Wat kunnen scholen doen om hun voetafdruk te verkleinen? Met het maatschappelijk verantwoord inkopen, gebruiken en recyclen van apparatuur en applicaties kan ook jouw school een steentje bijdragen aan duurzame ict. En tegelijkertijd besparen op de energierekening, zodat er meer geld overblijft voor goed onderwijs.

Door de redactie

24 maart 2023

5 minuten lezen

Technologie is niet meer weg te denken uit ons leven. Ook voor het onderwijs biedt het voordelen. Maar het grote verbruik aan energie en grondstoffen dat ict met zich meeneemt, is een nadeel. Hoe kunnen we daar duurzamer mee omgaan? Volgens een sectorrapport van ING zal ict in 2040 verantwoordelijk zijn voor 6 tot 14 procent van de wereldwijde uitstoot van CO₂. Zo veroorzaakt een nieuw taalmodel als ChatGPT ook voor extra uitstoot. Door het meerdere keren trainen van dergelijke taalmodellen plus de toename in het gebruik ervan, verdubbelt de uitstoot elke 3,4 maanden. Iedere besparing is dus mooi meegenomen, voor de komende generaties én voor de energierekening van jouw school. 

De eerder verschenen publicatie Duurzaam omgaan met ict-infrastructuur geeft een onderbouwing en handvatten voor keuzes die je moet maken over ict-aanschaf, -gebruik en -hergebruik. Hieronder staan de belangrijkste aandachtspunten.

Tips voor aanschaf, gebruik en hergebruik

Maak bewuste keuzes bij aanschaf van de producten

Het grootste deel van de ecologische impact van ict-infrastructuur zit vaak in de aanschaf van nieuwe ict-producten. Zo is bij de productie van een gemiddelde laptop 80% van de totale ecologische impact al bereikt, voordat de gebruiker er ook maar iets mee heeft gedaan. Scholen die een duurzame ict-infrastructuur willen hebben, zullen hier dus al over na moeten denken voordat ze ict-producten inkopen. Schaf producten (apparatuur, software, apps en diensten) aan die duurzaam zijn.  

• Kies voor de cloud; oplossingen als cloud computing en specifieker Software-as-a-Service (SaaS) zijn vaak efficiënter en dus minder vervuilend. Vraag wel na bij de aanbieder hoe duurzaam de clouddienst is die je via hen gebruikt. Niet elke aanbieder maakt bijvoorbeeld gebruik van 100% groene stroom.
• Kies doordacht met welke apparaten je gaat werken. Het maakt veel uit wat voor apparaat je aanschaft. Over het algemeen geldt: laptops zijn twee keer zo zuinig als een desktop-pc. Tablets en smartphones zijn nog eens zesmaal zuiniger dan een laptop. Natuurlijk is dit maar een van de overwegingen en adviseren we om prioriteit te geven aan wat het beste aansluit bij de onderwijsvisie van jouw school. Moeten leerlingen bijvoorbeeld leren werken met geavanceerde software of gaat het doorgaans om lichtere taken (tekstverwerken en andere standaard kantoorapplicaties gebruiken, surfen via de browser, etc.)? En is het eerste incidenteel en zou dat ook op een gedeeld device kunnen?  
• Kies waar mogelijk voor refurbished devices: hergebruikte producten van goede kwaliteit met onderdelen die vervangen zijn, en vaak met een ruime garantie. Hierdoor hoeft er geen nieuw apparaat te worden geproduceerd en voorkom je veel milieu-impact. 
• Stel eisen aan de aanbieders met wie je in zee gaat. 

Via de Criteriatool voor verantwoord maatschappelijk inkopen van de Rijksoverheid zijn kant-en-klare teksten beschikbaar, die eerder zijn gebruikt in aanbestedingen. 

Onderzoek welke bredere duurzaamheidsafspraken je kunt maken met de aanbieder over bijvoorbeeld:  

• Transport
• Gebruik van verpakkingsmateriaal
• Beleid rondom inname en recycling van apparatuur (zie ook hieronder bij hergebruik) 

Denk na over duurzaam gebruik van ict 

Na de aanschaf van een apparaat wordt de ecologische impact vooral bepaald door de manier waarop het wordt gebruikt. Hoe gebruik je de apparaten en applicaties zo duurzaam mogelijk?

• Voor moderne producten bepaalt het gebruik zo’n 19% van de totale uitstoot. Voor oudere, minder zuinige apparaten kan dit oplopen tot wel 75% van de uitstoot. De grootste verspilling komt van apparaten die niet worden gebruikt, maar wel aan staan. Tijdens het gebruik van apparatuur wordt op basis van een economische of technische levensduur van het apparaat geld afgeschreven. Vaak wordt gedacht dat het vervangen van apparatuur die volledig is afgeschreven ook ecologisch verantwoord is. Dit is bijna nooit het geval. Ecologisch gezien weegt het vervangen van een nog werkend apparaat bijna nooit op tegen de uitstoot die nodig is om een nieuw, vergelijkbaar apparaat te produceren. Wel kan het ecologisch gezien een positief effect hebben als apparatuur door een veel duurzamer alternatief wordt vervangen.
• Leer medewerkers en leerlingen hoe ze hun devices zo duurzaam mogelijk kunnen instellen. Denk om energie te besparen aan het automatisch instellen van de slaap- of sluimerstand, of een zo laag mogelijke helderheid van het beeldscherm. Meer tips over het duurzaam instellen van laptop, pc en tablet vind je in het artikel ‘Duurzaam omgaan met je desktop, laptop en tablet’ van Milieu Centraal.

Maak afspraken over reparatie, onderhoud en hergebruik

Al jarenlang wordt veel vervuilend elektronisch afval (e-waste) geproduceerd. Wereldwijd gaat dit om maar liefst 53,6 miljoen ton afval, waarvan slechts 17% wordt gerecycled.

Dit betekent dat een groot deel van de vervuilende en kritieke grondstoffen die in digitale producten zijn verwerkt, zoals zeldzame aardmetalen en kobalt, verloren gaan.

Scholen kunnen zelf invloed uitoefenen op de ecologische impact van niet-werkende apparaten door hierover afspraken te maken met aanbieders.

• Maak voor aanschaf van producten afspraken over reparatie en onderhoud bij de oorspronkelijke aanbieder of producent.
• Is het gebruik van de apparatuur of applicatie niet meer nodig, overweeg dan om de overbodige apparatuur toch nog te laten hergebruiken door anderen (verkopen of weggeven). 
• Zorg dat je zelf plannen maakt en/of contacten hebt met organisaties die je kunnen helpen als een apparaat daadwerkelijk kapot gaat. Kijk bijvoorbeeld op wecycle.nl voor organisaties in jouw omgeving die apparatuur repareren, refurbishen of recyclen. 

Duurzaam omgaan met ict

pdf | 1.44 MB

Je vindt alles over de duurzame inzet van ict bij elkaar in deze publicatie.

Download Lees direct