- Praktijkvoorbeeld
- |
- Beleid en organisatie
- |
- po
- vo
Scholengroep SILFO realiseert onderwijsambities met Vier in balans
De lat ligt hoog bij de Eindhovense scholengroep SILFO. De ambitie voor hun po- en vo-scholen: dynamisch onderwijs met een internationale focus. Daarbij hoort eigen leiderschap van alle leerlingen en medewerkers én een gerichte inzet van technologie. Wat betekent dat voor de manier waarop SILFO haar organisatie inricht en welke plek hebben de bouwstenen van Vier in balans? Een kijkje in de keuken van de onderwijsorganisatie die werkt met ict-regisseurs, bovenschoolse werkgroepen en creatiedagen.
Door Frans Schouwenburg
SILFO (Stichting Internationaal en Lokaal Funderend Onderwijs) heeft een ambitieuze visie op de wereld en het onderwijs dat daarbij past. Het doel van de SILFO-scholengroep is dat leerlingen zich ontwikkelen tot verantwoordelijke en gelukkige wereldburgers, vanuit het besef dat onze samenleving in al haar aspecten duurzamer kan worden.
Eigenaarschap als onderdeel van de visie
Om dat doel te bereiken hanteert de scholengroep een aantal denkstappen. Stap 1: het doel is haalbaar als het onderwijs zich richt op de doorlopende ontwikkeling van de leerlingen met een gezonde balans tussen kennis, vaardigheden en persoonlijke groei in een sociale context. Volgende denkstap: voorwaardelijk voor die doorlopende ontwikkeling is dat leerlingen ervaren dat de school toegankelijk en veilig is. Een plek waar iedereen gelijke kansen krijgt. Bij SILFO vinden ze het onderwijs geslaagd als ze maatwerk kunnen leveren, waarbij leerlingen bewuste keuzes kunnen maken en zich eigenaar voelen van hun eigen ontwikkeling.
Van visie op onderwijs naar visie op ict
Visie is een van de vier bouwstenen van Vier in balans. SILFO werkte haar algemene visie op alle onderdelen uit in onderwijs, pedagogie en organisatie en geeft ict daarin een belangrijke plaats. Petra de Bruijn zorgt er als lid van het college van bestuur voor dat de integrale visie en de schoolvisies op elkaar afgestemd zijn en blijven. Ze spart daarvoor intensief met Rob Venema, de (externe) ict-verantwoordelijke bij SILFO.
De Bruijn: “We zijn bezig met ontwikkelingsgericht onderwijs en dat draait voor mij om kwaliteit. Onze visie komt voort uit verlangen, ons ideaalbeeld van leerlingen vormen tot verantwoordelijke en gelukkige wereldburgers. Vervolgens zoeken we daar vormen bij. Daar bemoei ik me intensief mee; ik merk dat mijn fysieke aanwezigheid in de scholen en betrokkenheid bij alles wat speelt onze mensen motiveert.”
Deskundigheid vergroten met externe ict-expert
SILFO trok Rob Venema als ict-expert aan. Venema richtte een ict-organisatie in op basis van de onderwijsambities van SILFO en houdt daarbij de balans tussen de bouwstenen van het Vier in balans-model in de gaten: visie, deskundigheid, inhoud & toepassingen en ict-infrastructuur. Door zijn deskundigheid kwam het organiseren van de ict hoog op de agenda, ziet De Bruijn. “Nu bouwen we verder aan het ondersteunen van de scholen en het vergroten van de ict-kennis bij collega’s.”
Ict-team koppelt onderwijsambities aan ict
Het ict-team van Rob Venema neemt de onderwijsambities als basis. Daaraan koppelen ze de mogelijkheden en verwachtingen van ict. Venema weet uit ervaring dat het behalen van onderwijsdoelstellingen met behulp van ict valt of staat met de betrokkenheid van het bestuur en de directeuren. “Als ict het sluitstuk is en het ontbreekt aan fte’s en aandacht voor de strategische en tactische kant van ict, dan haken enthousiaste docenten vaak gefrustreerd af. Bij SILFO krijg ik de ruimte om zaken uit te proberen.” Hij streeft altijd naar beleidsplannen die eindigen in concrete projecten, legt hij uit. “Zo maak je een knip tussen beleid en uitvoering. Dan ligt de focus met de GMR op het samen vaststellen van de inhoudelijke beleidsdoelstellingen. De uitvoeringsnota wordt opgepakt door de teams, die keuzes maken. De GMR adviseert daarin en voert natuurlijk mede uit.”
SILFO neemt steeds meer ict-diensten af van externe leveranciers. Daardoor verschuift onze rol van ict-specialist naar ict-regisseur
Van ict-specialist naar ict-regisseur
Een andere bouwsteen uit het Vier-in-balans-model: de infrastructuur. Hoogwaardige ict-voorzieningen zijn een basisvoorwaarde voor goed functionerende onderwijs(ondersteunende) processen, weet Venema. “SILFO neemt steeds meer ict-diensten af van externe leveranciers. Daardoor verschuift onze rol van ict-specialist naar ict -regisseur. Het ict-beleid wordt stichtingsbreed aangestuurd; de uitvoering gebeurt op de locaties. Om kwaliteit te borgen leggen we de wederzijdse verwachtingen vast, we monitoren en handelen waar nodig. Ook houden we regie op de financiering van ict-voorzieningen.”
Ict-regiekamer
SILFO richtte een ‘regiekamer ict’ in, met deskundigen die advies uitbrengen aan het bestuur. Daarnaast richt deze regiekamer zich op het uitbesteden van contracten en het managen van Service Level Agreements. Venema: “We maakten profielen waarmee leraren en collega’s met technische kennis zijn geworven om deze regiekamer te bemensen. Ook benoemden we twee ‘regisseurs ict’ – ict-collega’s met veel ervaring met onderwijs. We hebben het geluk dat de een erg geïnteresseerd is in platforms en de ander in de infrastructuur, dus ze vullen elkaar goed aan.”
Ondernemerschap en creatiedagen
Bij dit alles stuurt SILFO sterk op ondernemerschap. Niet alleen bij leerlingen, ook bij leraren willen ze dat stimuleren. Bestuurder De Bruijn: “Leraren ontwerpen tenslotte het onderwijs. De dinsdagen zijn onze creatiedagen. Werkgroepen praten met elkaar, springen in op situaties die zich voordoen en gaan in vrijheid aan de gang.” Door leraren tijd en ruimte te geven om leermiddelen te ontwerpen, werkt SILFO aan de Vier-in-balans-bouwsteen ‘inhoud en toepassingen’. De Bruijn: “Elk idee toetsen we aan onze visie. Krijgt het idee een ‘ja’? Dan is dat ook meteen een go! Zo stimuleren we collega’s hun eigen beelden vanuit ons verlangen om te zetten in ideeën en in actie.”
De SILFO-scholen
- Stedelijk College, Eindhoven
- Strabrecht College, Geldrop
- International School, Eindhoven
- Basisschool Beneden Beekloop, Geldrop
- Basisschool De Ganzebloem, Geldrop
Met Google Formulieren zicht op leerproces
Een van die collega’s die de onderwijsvisie omzet in actie is Nico van de Klundert. Hij is docent natuurkunde aan het Stedelijk College én medewerker onderwijsbeleid. Van de Klundert stelde veel materiaal samen voor de Engelstalige afdeling van het Stedelijk College. “Sinds 2012 gebruiken we Google Suite for education. Ideaal voor de ontwikkeling van leermateriaal. Tijdens de lockdown had ik de kans een nieuwe ontwikkelslag te maken. Ik vond het frustrerend dat het onderwijs op afstand het leerproces onzichtbaar maakte. Ik wilde meer zicht op wat de leerlingen thuis bereikten met hun werk. Vanuit het principe van ‘instant feedback’ zochten we al langer naar manieren waarop leerlingen zelf hun werk konden nakijken. Google Forms maakt dat mogelijk.
“Tijdens de lockdown knipte ik lesmateriaal als reader op in lessen en opdrachten, voorzien van antwoordbladen die een leerling kan opvragen als hij klaar is. Leerlingen kunnen dan zelf hun initiële antwoorden aanpassen. Ik volgde dat en gaf hun mijn reactie. Dit zijn we na corona blijven doen. Huiswerkbespreektijd is daardoor efficiënter; de bespaarde tijd komt ten goede aan onderwijstijd.” Nico van de Klundert houdt deze werkwijze niet voor zichzelf. “Ik maak deel uit van de sectie Natuurkunde en Technask. Met acht collega’s bespreken we dit soort ontwikkelingen in het licht van de schoolambitie.”
‘Pedaccers’ denken mee
Hoe krijgt het eigenaarschap uit de SILFO-visie verder gestalte in het onderwijs? Van de Klundert: “Leerlingen motiveren vormt voor mij een belangrijke rode draad: door manieren van werken te kiezen waarbij leerlingen zelf keuzes maken, zich eigenaar van hun leerproces kunnen voelen en zelfstandiger kunnen werken.
Onze conclusies en adviezen leiden tot nieuwe besluiten, projecten en aanpassingen
“Ik heb daarnaast een deelfunctie als pedaccer, dat is een rol voor ervaren docenten pedagogiek en didactiek. Als pedaccer denk ik ook beleidsmatig mee en adviseer ik het management over onderwijsontwikkelingen. Ik kan in die rol onderzoeken wat werkt bij zelfwerkzaamheid: het voorspellende effect van de Cito-scores uit groep 8 op het succes van leerlingen in het derde leerjaar zagen we bijvoorbeeld niet. Of de effecten van doubleren. Ik heb voor deze taak 300 uur per jaar. Er zijn vier tot zes pedaccers en zowel het management als docenten dragen thema’s bij ons aan. Hierdoor praten we veel over onderwijs. Onze conclusies en adviezen leiden tot nieuwe besluiten, projecten en aanpassingen.”
Bovenschoolse werkgroep
De krachten van de enthousiaste bestuurder, de verantwoordelijke ict-regisseur en de docent met pedagogisch-didactische focus komen samen met die van collega’s bij elkaar in een bovenschoolse werkgroep Onderwijsinnovatie en technologie. Deze groep houdt zich bezig met technologie, inzet en functionaliteit van devices.
Traject digitale geletterdheid
Rob Venema vertelt over twee grote trajecten waarmee de bovenschoolse werkgroep de komende jaren druk zal zijn. Allereerst digitale geletterdheid, dat SILFO in 2024-2025 breed in het curriculum wil inzetten. Ook docentenwerkgroepen gaan hiermee aan de slag – te beginnen met docenten die vooroplopen op ict-gebied. Zij hebben een i-coachachtige rol. Venema en De Bruijn proberen vervolgens steeds vanuit de werkgroepen de directeuren aan te haken. Op deze manier werkt SILFO aan de deskundigheid van teams en directie, ook een bouwsteen van Vier in balans.
Ons doel is een sociale en veilige online omgeving creëren voor leerlingen en medewerkers. Dat betekent meer dan alleen voldoen aan de AVG
Docent Van de Klundert: “De samenwerking van deze bovenschoolse werkgroep met de andere afdelingen is vruchtbaar. Van de Internationale School horen we bijvoorbeeld welke Engelse tools en didactische aanpakken zij gebruiken. We leren veel van elkaar. We brengen makkelijk onderwerpen in, discussiëren erover en het wordt omarmd.”
Hybride cloud
Daarnaast werkt de bovenschoolse groep aan het ‘cumulusproject’. Venema: “We gaan on premise cloudoplossingen die we willen behouden, onderbrengen in een hybride cloud. Dit is complex, want onze systemen draaien deels met Google en deels met Microsoft.”
Informatiebeveiliging en privacy (IBP)
SILFO is IBP-gecertificeerd en besteedt – met een aparte stafdienst Informatiebeveiliging en privacy (IBP) – veel aandacht aan dit onderwerp. Deze stafdienst zorgt voor het veilig omgaan met (persoons)gegevens binnen het onderwijs. Venema: “Daarbij volgen we de maatschappelijke ontwikkelingen rondom privacy om tijdig in te spelen op veranderingen. Ons doel is een sociale en veilige online omgeving creëren voor leerlingen en medewerkers. Dat betekent meer dan alleen voldoen aan de AVG. We ondersteunen en faciliteren veilige, gepersonaliseerde onderwijsroutes met zo min mogelijk beperkingen. Access- en identitymanagement zijn helemaal geïmplementeerd in alle pakketten. Dat geeft elke school de mogelijkheid om op een eigen manier onderwijs te bieden aan leerlingen. Daarnaast stimuleren we bewustwording van het belang van IBP bij de leerlingen en medewerkers.”
Professionele leergemeenschappen concretiseren de visie
Als scholengroep werkt SILFO sterk vanuit de onderwijskundige visie van het schoolplan. Daarin staan globaal thema’s en aandachtsgebieden beschreven. De concrete invulling vindt plaats op de locaties, in professionele leergemeenschappen (plg’s). Iedere docent kan in deze plg’s zijn ontwikkeluren inzetten door doelen uit het schoolplan uit te werken. Hier wordt ook externe expertise bij gezocht, bijvoorbeeld van lectoraten. Opbrengsten deelt SILFO jaarlijks in een zogenaamde Kennisexpo.
Voorbeeld: wereldburgerschap
Het begrip wereldburger staat centraal in de SILFO-visie. Wereldburgers zijn zich bewust van hun omgeving en van wat er nodig is om de samenleving op een duurzame manier vorm te geven. Ze kijken letterlijk over grenzen heen: nationale, culturele en levensbeschouwelijke grenzen. Verschillen beschouwen ze als een waarde. Een plg brengt dit punt uit de visie terug tot de vraag: wat willen we hiermee? Welke aanpak kiezen we, welke methode of software? Met teamcoaches (afdelingsleiders) wordt overlegd wat er nog meer op de agenda moet van de plg. Thema’s worden dus van bovenaf en onderaf aangedragen. Ieder levert zijn bijdrage, die ook heel kritisch kan zijn.
Betrokken bestuur
Rob Venema vindt het sterk dat voor het college van bestuur de leerling leidend is. “Geld moet naar onderwijs, maar digitale middelen kunnen daaraan zoveel toevoegen. Daar maakt Petra de Bruijn een punt van. Ze bemoeit zich hier vrij diepgaand mee en leert mee met de anderen. Dit werkt positief door in de omarming van digitale middelen door de teams.”
Over de auteur Frans Schouwenburg
Frans Schouwenburg is strategisch adviseur onderwijsvernieuwing met ict bij Kennisnet en is expert op het gebied van innovatievraagstukken in het onderwijs.
