- Tips
- |
- Digitale geletterdheid
- |
- vo
Tips voor bigtech-alternatieven in je onderwijs over digitale geletterdheid
In moderne klaslokalen wordt steeds meer gebruikgemaakt van de platforms van grote techbedrijven zoals Microsoft en Google. Om te voorkomen dat leerlingen opgroeien in een eenzijdige digitale omgeving, is het belangrijk dat scholen hen ook laten kennismaken met digitale alternatieven. Dan ben je pas doordacht bezig met digitale geletterdheid. Het gaat dan om het soort lessen, de digitale omgeving waarin leerlingen die lessen krijgen en de stem die leerlingen krijgen in de inrichting van die omgeving.
Door Remco Pijpers
De huidige platforms, zoals Microsoft Teams for Education en Google Workspace for Education, domineren het digitale onderwijslandschap. Deze platforms zijn niet neutraal; ze zijn onlosmakelijk verbonden met de dagelijkse gang van zaken op school en beïnvloeden hoe onderwijs wordt gegeven en ontvangen. Dit kan leiden tot een verschraling van digitale geletterdheid en een vermindering van digitale zelfstandigheid. Daarom is het essentieel om leerlingen kennis te laten maken met verschillende technologieën. Hier volgen drie tips daarvoor.
1. Geef digitale alternatieven een plek in je onderwijs over digitale geletterdheid
Sommige zoekmachines en browsers zijn privacyvriendelijker dan andere. Het is goed om leerlingen daarvan bewust te maken. Lespakketten die stimuleren tot kritisch nadenken helpen daarbij. Maak het onderdeel van je visie om leerlingen kennis te laten maken met alternatieven voor de grote techplatforms, zoals:
- Privacyvriendelijke zoekmachines – leer leerlingen online zoeken met DuckDuckGo.com en Ecosia.org. Deze zoekmachines respecteren de privacy van gebruikers beter dan Google en bieden een goed alternatief dat leerlingen laat zien dat er meer is dan één dominante zoekmachine.
- Privacyvriendelijke browsers – gebruik browsers zoals Firefox die bekend staan om hun sterke privacy-instellingen. Dit helpt leerlingen begrijpen dat er meerdere opties zijn voor internetgebruik en bevordert een bredere digitale geletterdheid.
- Bewustmakende lespakketten – maak gebruik van lesmodules zoals ‘De baas op internet’, die gericht zijn op bewustwording over internetgebruik voor kinderen van 10 tot 14 jaar. Het ‘AI Pedagogy Project’ van Harvard biedt creatieve en kritische lessen over AI. Deze pakketten helpen leerlingen om kritisch na te denken over hun internetgebruik en de invloed van technologie op hun leven.
2. Zorg voor technologische pluriformiteit
Om blikvernauwing en technische afhankelijkheid van één techplatform te voorkomen, doen scholen er goed aan gebruik te maken van zoekmachines en applicaties van diverse aanbieders. Bijvoorbeeld:
- Zoekmachines – werk je met Chromebooks? Stel dan niet Google.com als standaard zoekmachine in, maar bijvoorbeeld Startpage.com. Zoeken via Google kan dan uiteraard nog steeds, maar de school laat zien dat er meer is dan alleen Google.
- Opensourceplatforms – overweeg alternatieven zoals Moodle voor de elektronische leeromgeving. Moodle is een opensourceplatform dat flexibiliteit en aanpassingsmogelijkheden biedt die vaak ontbreken in commerciële oplossingen. Leg aan leerlingen uit waarom de school voor deze diversiteit kiest en wat de voordelen zijn van verschillende technologieën.
3. Geef leerlingen een stem
Technologie is niet neutraal en heeft invloed op hoe leerlingen hun werk doen, met elkaar en de leraar omgaan. Dat kan positief uitpakken, maar ook heel beklemmend zijn, bijvoorbeeld wanneer leerlingen digitaal overdreven in de gaten worden gehouden. Luister daarom naar hoe leerlingen technologie op school ervaren.
- Voer ethische gesprekken met leerlingen – gebruik hulpmiddelen zoals het Ethiekkompas van Kennisnet om ethische gesprekken met leerlingen te voeren over technologie en digitale geletterdheid. Dit helpt hen om kritisch na te denken over de invloed van technologie op hun leven en de bredere samenleving.
- Discussies over open source en ethisch gebruik – praat met leerlingen over initiatieven zoals het manifest van Public Spaces en het gebruik van opensourcesoftware. Bespreek bijvoorbeeld ook alternatieve telefoons zoals de Fairphone, die zich richt op eerlijke productie. Deze gesprekken passen vooral in het voortgezet onderwijs en helpen leerlingen nadenken over de ethische implicaties van technologiegebruik.
- Luister naar leerlingen – laat leerlingen hun ervaringen en ideeën delen. Hun input kan waardevol zijn voor het vormen van technologiebeleid op school. Dit betekent niet dat leerlingen medeverantwoordelijk worden voor de technologie die de school inzet, maar hun perspectieven kunnen helpen om weloverwogen keuzes te maken.
Opleiden tot kritische, creatieve denkers
Door leerlingen een brede digitale oriëntatie te bieden en hen te betrekken bij beslissingen over technologie, bereiden we hen voor op een toekomst waarin ze niet alleen passieve gebruikers, maar ook kritische en creatieve denkers zijn. Alleen door hen verschillende “windrichtingen” van digitale technologie te laten verkennen, kunnen we hen helpen om werkelijk digitaal geletterd te worden. Dit betekent dat scholen actief moeten werken aan het introduceren van digitale alternatieven en het stimuleren van kritisch denken, zodat leerlingen niet alleen de zonnige, blije kant van Silicon Valley zien, maar ook begrijpen dat er meer is dan dat. Pas dan leiden we leerlingen op die later nieuwe kompassen bedenken en zelfstandig hun weg vinden in de digitale wereld.
Oproep
Welke digitale alternatieven gebruikt jouw school en wat levert dat op? Laat het ons weten.
Onze adviseur Remco Pijpers
Remco Pijpers is strategisch adviseur digitale geletterdheid bij Kennisnet en expert op het gebied van jeugd en digitale media.
