- Uitleg
- |
- Artificial intelligence
- |
- po
- vo
- mbo
Wat is generatieve AI?
Generatieve AI stelt scholen voor nieuwe uitdagingen bij het vormgeven van hun onderwijs en toetsing. ChatGPT is daar een voorbeeld van. Maar wat is generatieve AI precies? Hoe werkt het? En hoe kan het in het onderwijs worden toegepast?
Door Wietse van Bruggen, Eva Leurink
Generatieve AI is een vorm van artificial intelligence die geautomatiseerd content creëert, op basis van ‘prompts’ (vragen of verzoeken van gebruikers). Daarmee genereer je:
- Teksten zoals samenvattingen of antwoorden op vragen
- Afbeeldingen in allerlei stijlen en over verschillende onderwerpen
- Video’s voor animatie of met levensechte beelden
- Audiofragmenten zoals stemmen of muziek
- Code voor het programmeren van computerprogramma’s
Wat is een prompt?
Generatieve AI werkt met ‘prompts’: een specifieke vraag of opdracht waarmee je een generatief AI-systeem instructies geeft over wat het moet doen. Een opdracht kan heel kort zijn, zoals ‘vat samen in maximaal 500 woorden’. Het kan ook complex zijn, waarbij je een hele keten van opdrachten geeft. De kwaliteit van de prompt bepaalt voor een deel de kwaliteit van het antwoord. Een goede prompt is dus belangrijk om gewenst resultaat te krijgen.
Generatieve AI-modellen zijn niet nieuw, maar ze worden wel steeds krachtiger. Dankzij grote hoeveelheden data is het mogelijk om de modellen te trainen en te verbeteren. De modellen zelf zijn ook geavanceerder geworden. Daardoor produceren ze snellere en complexere resultaten waarbij de interactie steeds menselijker en natuurlijker aanvoelt.
Hoe werkt generatieve AI?
Generatieve AI is een voorbeeld van datagedreven AI. Het zijn systemen die zelf ‘leren’ door een grote hoeveelheid data te analyseren en patronen te herkennen. Hierbij wordt gebruikgemaakt van deep learning en neurale netwerken.
Generatieve AI genereert nieuwe data op basis van bestaande data waarmee het systeem is getraind. Het systeem analyseert eerst allerlei voorbeelden. Denk aan data van het internet zoals teksten, afbeeldingen, video’s, audiofragmenten, muziek en computercode. Het systeem herkent daarin patronen. Op basis van die patronen kan het nieuwe content maken.
Een gegenereerde afbeelding op basis van deze opdracht: “a classroom full of children using ipads, laptops and phones in the style of Vermeer”. Elke afbeelding is anders, ook al was de opdracht hetzelfde.
© Artificial Intelligence (Midjourney)
De onderliggende systemen voor generatieve AI werken op basis van kansberekening. De systemen voorspellen een bepaalde uitkomst op basis van wat ze hebben geleerd. Bij kansberekening is de uitkomst steeds wisselend. Zo zal een AI-gebaseerde contentgenerator dus ook steeds een verschillend antwoord geven bij dezelfde opdracht.
De uitkomsten zijn niet altijd betrouwbaar, ook al komen ze betrouwbaar over. Dat noemen we ‘hallucineren’; het verwijst naar de onzin die systemen kunnen genereren omdat ze geen echte kennis bevatten en teksten niet daadwerkelijk kunnen begrijpen. Het zorgt er ook voor dat we afbeeldingen kunnen laten maken die realistisch gezien niet mogelijk zijn. Denk aan een ‘Sinterklaas fietsend op de maan’.
Wat is ChatGPT en hoe werkt het?
ChatGPT is een chatbot waarmee we op een natuurlijke manier kunnen communiceren met een geavanceerd taalmodel. Het maakte wereldwijd grote indruk omdat de interactie met een AI-model nog nooit zo menselijk aanvoelde. Voor veel mensen werd ineens duidelijk hoe krachtig AI-modellen kunnen zijn. ChatGPT gebruikt deep learning om patronen in grote hoeveelheden data te herkennen. Het leert bijvoorbeeld welke woorden vaak na elkaar komen in een tekst en voorspelt zo woordvolgordes. Hierdoor genereert het teksten die lijken op menselijke teksten. Het systeem maakt dus content gebaseerd op content die ooit door mensen is gemaakt. Tegenwoordig is de chatbot multimodaal, waardoor we niet alleen met tekst maar bijvoorbeeld ook met onze stem kunnen communiceren met het systeem.
Lees ook 'ChatGPT bij toetsen en examens: maak nu heldere afspraken'Toepassingen van generatieve AI
Generatieve AI heeft verschillende alledaagse toepassingen. Denk aan de eerdergenoemde chatbots waar je vragen aan kunt stellen. Daarnaast kunnen de tools helpen bij het maken van muziek, boeken, podcasts, films en 3D-tekeningen. Een ander toepassingsgebied is computercode: er zijn voorbeelden bekend waarbij generatieve AI websites kan bouwen. De technologie kan ook helpen om nieuwe materialen te ontwerpen of nieuwe medicijnen te helpen ontwikkelen.
Generatieve AI heeft ook allerlei toepassingen in het onderwijs. Een paar voorbeelden:
Voor leerlingen
- Oriënteren op een bepaald onderwerp en daar interactief vragen over stellen.
- Ideeën helpen omzetten in concrete stukken tekst of presentaties.
- Leren met gepersonaliseerde content dat aansluit op persoonlijke interesses.
Voor leraren
- Lesplannen opstellen, evalueren en verbeteren.
- Lesmateriaal genereren, zoals teksten, afbeeldingen, video’s en presentaties.
- Nieuwe werkvormen bedenken en opdrachten uitschrijven.
- Toetsopgaven genereren en rubrics automatisch aanmaken.
Voor schoolleiders
- Schoolplannen, jaarplannen en de jaargids helpen schrijven.
- Teksten schrijven voor op de website, in nieuwsbrieven of over schoolevenementen.
- Meertalig communiceren met ouders/verzorgers.
Ontwikkelingen van generatieve AI
Sinds de lancering van ChatGPT is er veel aandacht voor generatieve AI. De verwachtingen zijn hoog. Tegelijkertijd weten we nog niet welke impact deze technologie daadwerkelijk zal hebben op het onderwijs. Ondanks dat de technologie niet nieuw was, zijn de ontwikkelingen wel in een stroomversnelling gekomen.
Zo worden steeds meer tools gemaakt met generatieve AI. Dagelijks worden nieuwe toepassingen gelanceerd. Ze zorgen voor een wildgroei aan allerlei generatieve AI-toepassingen. Generatieve AI is inmiddels geïntegreerd in bestaande systemen, zoals besturingssystemen, zoekmachines en programma’s zoals Word en PowerPoint. Zo gebruiken we de technologie nu al bij dagelijkse bezigheden zoals het maken van een presentatie. Tot slot worden de systemen multimodaler. Dat betekent dat het verschillende contenttypen tegelijkertijd kan verwerken. Eén generatieve AI-toepassing kan dan een rapport analyseren, samenvatten in tekst, grafieken genereren, een presentatie daarvan maken en een audiofragment genereren waarin de presentatie wordt voorgelezen.
Onderdeel van de ‘Handreiking AI voor scholen’
Deze online handreiking helpt scholen om bewuste en verantwoorde keuzes te maken over het gebruik van artificial intelligence. Je vindt er verschillende artikelen met tips en verdiepende informatie over AI.
