- Leermiddelen
- po
- vo
- mbo
WijWijzer-scholen gebruiken open leermateriaal en dat biedt veel voordelen
Het delen van lesmateriaal hoort bij de onderwijsvisie van Stichting WijWijzer scholen (po). Toen ze aan de slag wilden met de integratie van digitale geletterdheid, was de keuze voor het ontwikkelen van open leermateriaal dan ook snel gemaakt. “App Noot Muis is echt door en voor het onderwijs gemaakt”, zegt beleidsmedewerker Lisette Neijzen. ICT-coördinator Saskia Ebbing vindt het fijn dat vakgenoten niet opnieuw het wiel hoeven uit te vinden. Zo zijn er meer voordelen. Om het te laten werken, is steun van het bestuur nodig en een bepaalde mindset bij leraren.
Door Muriël Kleisterlee, Maartje Kaag
In 2019 wilde Stichting Jong Leren, dat in 2024 na een fusie is opgegaan in het samenwerkingsbestuur WijWijzer, digitale geletterdheid opnemen in het lesaanbod. “Een aantal scholen van Jong Leren koos ervoor om digitale geletterdheid te integreren in het taalonderwijs. Een methode hiervoor was er nog niet, dus moesten we het zelf gaan maken”, vertelt beleidsmedewerker onderwijs en innovatie Lisette Neijzen. “Via Wikiwijs konden we het door ons ontwikkelde lesmateriaal voor App Noot Muis een mooie plek geven.” Tegenwoordig doen veel scholen van WijWijzer het visiespel van SLO. “En dan is de boodschap vanuit de teams vaak: ‘We willen het liefst niet stapelen’, dus dan moet je een andere vorm vinden en dan is App Noot Muis een mooi voorbeeld.”
Onafhankelijkheid van bigtech en edtech
“De visie van Wijwijzer om zoveel mogelijk te delen vind ik ook heel mooi”, vervolgt Lisette. “Al het materiaal dat wordt gemaakt, wordt bekostigd door de overheid. Wij zijn in dienst van de overheid. Als je kijkt naar Office 365 en Google, dan zie je dat we eigenlijk helemaal vastzitten aan die techgiganten, best beangstigend. Hoe mooi zou het zijn als de overheid een openleermateriaalplatform zou maken waarin we alles delen?” ICT-coördinator Saskia Ebbing voegt eraan toe: “Als je iets moois maakt, deel het. De lessen die ik vorig jaar heb gemaakt in groep 5, gebruikt mijn collega die nu voor groep 5 staat ook weer. Ik heb liever dat het tien keer wordt gebruikt, dan dat het na één keer wordt weggegooid. Dat is toch zonde?”
Open leermateriaal maken en delen via Wikiwijs
Wikiwijs is een platform waar bruikbaar open lesmateriaal voor het po, vo en mbo op één centraal punt wordt verzameld en doorzoekbaar gemaakt. Dit draagt eraan bij dat open lesmateriaal beter vindbaar is en meer wordt gebruikt. En het stimuleert dat onderwijsprofessionals creativiteit en kennis vrij delen met vakgenoten.
Het zelf ontwerpen van lesmateriaal zat er bij De Ark, een van de scholen binnen de stichting, al veel langer in, vertelt ICT-coördinator Saskia, tevens leerkracht van groep 6 en remedial teacher taal/lezen. “We werken met de Noordwijkse Methode thematisch aan de zaakvakken. En onze atelierlessen maken we hierin helemaal zelf vanuit SLO-doelen. Die lessen geef je dan aan meerdere groepen. Op school hebben wij met elkaar besproken welke lessen we ontwerpen, wat voor werkvormen we aanbieden en wat de inhoud gaat worden.”
De voordelen van open leermateriaal
De Noordwijkse Methode is een betaalde lesmethode, waarbij alleen de scholen die er gebruik van maken toegang hebben tot de materialen. Het voordeel van open leermateriaal is dat het gratis is, je het via Wikiwijs met alle scholen in Nederland kunt delen, het aanbod groot is en je het naar eigen wens kunt verbeteren. Lisette: “Leerkrachten zijn heel eager om hun lessen te perfectioneren, dus voegen ze vaak iets toe aan een methodeles. Geef je methodelessen maar wil je meer, dan ga je het dus zelf ontwikkelen.”
Om leraren te helpen een keuze te maken uit het open leermateriaal, is er een sterretjessysteem ontwikkeld dat de moeilijkheidsgraad aangeeft
Saskia vindt het een grote meerwaarde dat ze met App Noot Muis iets hebben ontwikkeld, wat scholen door heel het land voorheen veel tijd kostte. “Waar iedereen eerst zelf het wiel ging uitvinden, hebben we nu een enorme database. Je kunt nog veel meer ideeën bedenken, maar dit is al een mooie inspiratiebron waar iedereen binnen én buiten onze stichting mee aan de slag kan. Je kunt hiermee een goede start maken met digitale geletterdheid.”
De juiste mindset voor open leermateriaal
Vaardigheden voor open leermateriaal
En wat voor vaardigheden heb je daarbij dan nodig? ICT-beleidsmedewerker Lisette: “Je moet gewoon een goede leerkracht zijn om open leermateriaal te integreren in je lesmateriaal of te gebruiken als vervanging daarvan. Daarvoor is het belangrijk om de leerlijnen goed in de gaten te houden.” Saskia beaamt dat leraren inderdaad moeten weten waar ze naartoe werken en vindt het ook een kwestie van durven proberen. “En lukt het niet de eerste keer? Dan leer je met de kinderen mee. Want wat je als leerkracht moet kunnen om de Wikiwijs-lessen van App Noot Muis te kunnen gebruiken, loopt uiteen.” Hoef je in de ene les niet meer te kunnen dan basisfuncties als iets een kleurtje geven in een document, in de andere les zet je een podcaststudio of video-op.
Verschillende moeilijkheidsniveaus voor leraren
Om leraren te helpen een keuze te maken uit het open leermateriaal, is er een sterretjessysteem ontwikkeld dat de moeilijkheidsgraad aangeeft. Leerkracht Saskia: “Een collega moet namelijk wel weten: moet ik veel of weinig kunnen? Anders wordt het veel te hoogdrempelig.” Daarnaast ontwikkelt ze met de projectwerkgroep ook instructiedocumenten. “Bijvoorbeeld: hoe ontwerp je iets in Canva? Of wat moet je kunnen om met een greenscreenbox te werken? Daarin geven we een voorzet voor de leerkrachten die daarmee willen werken, zodat ze zelf kunnen kijken of ze iets al kunnen of het eerst nog moeten uitproberen of leren.”
Instructiedocumenten en gebruiksvriendelijkheid open leermateriaal
Wat ook helpt om andere leraren mee te krijgen, is alles goed gestructureerd en gebruiksvriendelijk aanbieden, via intranet of een online startpagina bijvoorbeeld. Saskia: “Wij werken met CloudWise en daar zijn in het portaaltegeltjes aangemaakt die doorlinken naar WikiWijs. Zo komen mensen snel op de juiste pagina terecht. Je moet het laagdrempelig maken.”
Steun en uren vanuit het bestuur voor open leermateriaal
Van project naar proces naar manier van werken
Lisette en Saskia hopen dat het werken met open leermateriaal – dat begonnen is als een project en nu is omgezet in een proces – een werkwijze wordt. “Uiteindelijk wil je dat het een manier van werken wordt. Dat mensen gewoon denken: ik ga deze taalles geven en dan zorg ik dat ik digitale geletterdheid daarin verwerk. Tegen die tijd heb je geen platform meer nodig, want dan wordt digitale geletterdheid geïmplementeerd. Maar tot die tijd hebben we nog een slag te slaan. En dan is App Noot Muis een mooi middel om mensen te inspireren hoe je met open leermateriaal kunt omgaan. Wij hebben ons gericht op het taalonderwijs. Maar je kunt het natuurlijk ook inzetten bij zaakvakken of rekenen. Er zijn tal van mogelijkheden als je deze werkwijze hanteert.”
Open leermateriaal vinden, delen en gebruiken
Onze adviseur Maartje Kaag
Maartje Kaag is adviseur leermiddelen en leeromgevingen. Bij vragen over het gebruik van open leermiddelen, kun je bij haar terecht.
