- Nieuws
- |
- 23 januari 2025
Dit was OnderwijsInzicht 2025
Wat zijn digitale trends, welke kant beweegt het op en wat betekent dit voor het onderwijs? Het congres OnderwijsInzicht zet jaarlijks bezoekers op scherp, inspireert en brengt nieuwe ideeën over digitalisering in het onderwijs. Een impressie van de editie in januari 2025.
Door de redactie
Ruim 500 bezoekers namen om 9.30 uur plaats bij de opening van OnderwijsInzicht. Bekende gezichten, maar ook weer veel nieuwe bezoekers kwamen naar het NBC Congrescentrum in Nieuwegein voor kennis en inzichten over ict in het onderwijs. Het congres, georganiseerd door Kennisnet in samenwerking met de PO-Raad, VO-raad en SIVON, liet bezoekers weer nadenken over de toekomst van ict in het onderwijs. Ook waren er praktische sessies en tools om beter om te gaan met ict in de dagelijkse onderwijspraktijk.
Opening met collegesprekers
Wat is wijsheid voor de toekomst van ons onderwijs? Dat was de vraag tijdens de plenaire opening. Dagvoorzitter Cor Ottens, directeur Larissa Zegveld, leerlingen van middelbare school Huizermaat en de drie hoofdsprekers van het congres namen plaats in het discussiepanel. Hoogleraar Esther Rozendaal, die zich onder andere bezighoudt met digitale weerbaarheid van jongeren, pleitte voor regels rond het gebruik van digitale middelen. Niet voor jongeren, maar ook juist voor ouders. Er zijn immers goede rolmodellen nodig voor de jeugd.
Hoewel iedereen zich herkende in deze oproep, zag Marleen Stikker van Waag Futurelab meer heil in een systeemverandering. De algoritmes van social media zijn enorm verslavend en moeten ook als zodanig worden behandeld, vindt zij. Het ontwerp van digitale media moet anders. Ze ziet hierbij ook makerseducatie als een oplossing waar het onderwijs een bijdrage aan kan leveren.
Tamar Sharon, hoogleraar en verbonden aan iHub, benadrukte dat we in deze surveillancemaatschappij niet de vrije ruimte creëren die jongeren nodig hebben om zich te ontwikkelen. Ze zijn al er al zo aan gewend dat ze worden gemonitord, dat ze deze blik van buitenaf hebben geïnternaliseerd. Laat hen digitaal met rust, is haar oproep. In haar eigen college – en in het interview dat we vooraf met haar hadden – vroeg ze zich ook af waarom technologie altijd de oplossing voor problemen moet zijn. Zeker in het onderwijs mag de vraag best zijn: moet het altijd digitaal of kan en mag het ook analoog?
Onderwijs… moet het altijd digitaal of mag/kan het ook analoog?
Vier thema’s kregen bij OnderwijsInzicht aandacht in verschillende sessies: de toekomst van technologie en AI, digitale geletterdheid, informatiebeveiliging en privacy (IBP) en leermiddelen.
De toekomst van technologie
AI in het onderwijs, wat staat je nu écht te doen? Artificial intelligence is nog volop in ontwikkeling, dus een eensluidend antwoord hierop is lastig. “We hebben de neiging de effecten van nieuwe technologieën op korte termijn te overschatten en op lange termijn te onderschatten”, merkte Michel Cents hierover op. Hij deed zijn uitspraak in een sessie waar ook een bekend AI-praktijkvoorbeeld de revue passeerde: de vorming van een AI Advisory Board bij scholengemeenschap SOML, toegelicht door Wilfred Rubens.
Larissa Zegveld en Wietse van Bruggen gaven een update van technologische trends voor het onderwijs en gingen hierover met de zaal in discussie. Het ging – hoe kan het ook anders – over artificial intelligence en generatieve AI, maar ook over de trends op het gebied van virtual reality, immersive technologie en neurotechnologie.
De sessie over Pedagogisch Impact Onderzoek (PIO) bekeek technologie weer vanuit een ander perspectief. Drie perspectieven, of ‘lenzen’, om precies te zijn: macht & regie, kinderrechten en pedagogische vorming. Een PIO is een manier om oplossingen die uit de markt worden aangeboden, goed te bestuderen als je ze wilt inzetten in de school. Het instrument is nu in ontwikkeling; Remco Pijpers, Niels Kerssens en Michel Cents gaven uitleg.
Sessie PIO tijdens OnderwijsInzicht
© Kennisnet
Deelnemers aan het congres konden ook kennismaken met de vernieuwde Bloom-workshop en zelf nadenken over mogelijke toekomstscenario’s, onder begeleiding van Edwin Gardner van Studio Monnik.
Digitale geletterdheid
Nieuwe inzichten en onderzoek rond digitale geletterdheid (DG) krijgen uiteraard aandacht op OnderwijsInzicht. Alexander Krepel en Marvin Reuvers gingen in op het recente wereldwijde onderzoek over digitale geletterdheid (ICILS) en het Nederlandse perspectief. De Teamopdrachten digitale geletterdheid zijn een praktische methode om met digitale geletterdheid aan de slag te gaan in de klas.
Zeker ook het vermelden waard was de sessie van Jan-Willem Helmink en Maarten van Gelderen. Van Gelderen is programmaleider digitale technologie bij De Haagse Scholen. Hij vertelde over de voordelen als klassen een dag of dagdeel in de week de lessen via een Digitaal Klaslokaal volgen. Leerlingen worden zo beter voorbereid op een digitale toekomst en leraren ontwikkelen meer digitale vaardigheden.
Nynke Bos liet zien dat er in de loop van de jaren verschillende interpretaties rond digitale geletterdheid (DG) zijn ontstaan. Bij haar opleiding (pabo aan de Hogeschool InHolland) wordt DG niet als losstaand vak of technische vaardigheid gezien, maar als een middel om leerlingen te helpen actief en zelfstandig deel te nemen aan de maatschappij. Dit vraagt iets van leraren in opleiding: ze moeten leren hoe ze digitale geletterdheid als sociale praktijk kunnen vormgeven in hun lessen, waarbij de nadruk ligt op maatschappelijke relevantie, kritische reflectie, en de koppeling tussen schoolse en dagelijkse praktijken. Open leermateriaal kan hierbij helpen.
Leermiddelen en de leermiddelenmarkt
Over open leermateriaal ging ook de sessie onder leiding van Jan-Bart de Vreede en Robert Schuwer. De potentie van open leermateriaal is groot en het aanbod van platforms als Wikiwijs groeit. Bij lerarenopleidingen is er gelukkig ook steeds meer aandacht om goed met open leermateriaal om te gaan; dat is wel nodig om het potentieel helemaal te benutten, aldus de sprekers.
Een andere kant van digitale leermiddelen werd belicht in de sessie van Marcel Dol en Jan Kees Meindersma: hoe organiseer je veilig en verantwoord datadelen bij digitale onderwijs- en leermiddelen? Het Edu-V-keurmerk speelt hierbij een cruciale rol en kan zorgen voor meer grip op data van leerlingen.
Anneke van den Broek begeleidde tweemaal een workshop over leermiddelenkeuze. In een kleinere setting wisselden deelnemers ervaringen uit over de dilemma’s bij deze keuze. Welke rollen komen allemaal kijken bij het proces van leermiddelenkeuze en hoe weten de collega’s met die rollen elkaar te vinden?
Na bijna 40 jaar ervaring in het onderwijs zou je denken dat je alles wel een keer hebt gezien, maar de workshops hebben me opnieuw verrast en nieuwe inzichten gegeven
Net als bij de vorige editie van OnderwijsInzicht was ook nu aandacht voor de veranderende leermiddelenmarkt. Willem-Jan van Elk en Arjan Geurts schetsten de ontwikkelingen op de markt. En waar vorige keer de komst van LiFo (LicentieFolio) de kapstok was voor het verhaal, lag het accent deze keer op de verdergaande verwevenheid van bigtech- en edtechbedrijven in het onderwijs en de toenemende rol van grote marktpartijen en investeerders.
Informatiebeveiliging en privacy (IBP)
Als je je bezighoudt met digitaal veilig werken in de school, valt het niet altijd mee om de rest van de organisatie mee te krijgen. Karlijn Betz, winnaar van de IBP Award 2023, vertelde dat crisisoefeningen het bewustzijn rond informatiebeveiliging en privacy enorm hebben vergroot. Wat er verder gebeurde? Aanhaken bij lopende projecten, stimuleren van initiatieven, goede opleiding; het zijn logische tips die in de praktijk écht werken.
Crisisoefeningen hebben het bewustzijn rond informatiebeveiliging en privacy enorm vergroot
Twee sessies gingen in op (invoering van) het Normenkader IBP. Reza Razai van SIVON organiseerde enkele Deep Dive-bijeenkomsten voor schoolbesturen en deelde de lessen die hij daaruit trok. In een andere sessie over het Groeipad Normenkader IBP gaf Rien Kusters, manager IT bij Christelijke Onderwijs Groep, een belangrijke tip mee: “Het Normenkader IBP is een middel en geen doel op zich. Leg je raad van bestuur uit dat digitaal veilig onderwijs een belangrijke vereiste is voor het geven van goede lessen.”
Privacy en generatieve AI
Sjoera Nas, een van de bekendste privacydeskundingen van ons land, wees bezoekers op de risico’s van generatieve AI en gaf een aantal klinkende voorbeelden van wat er allemaal mis kan gaan met bijvoorbeeld geautomatiseerde chatbots en deepfakes.
Volgende editie: OnderwijsInzicht Focus
In september staat de volgende editie op de planning: OnderwijsInzicht Focus. Eén dag, één thema, één focus. Op de hoogte blijven? Laat het weten en we mailen je bij nieuws.