- Onderzoek
- |
- po
- vo
- mbo
Digitalisering van het onderwijs in Caribisch Nederland
Ook in Caribisch Nederland is de digitalisering in het onderwijs door de coronacrisis in een stroomversnelling geraakt. Alle scholen maken gebruik van ict. Qua apparatuur en infrastructuur valt er nog wat te verbeteren, maar de wil om te professionaliseren is zeker aanwezig. Verder is nog niet op alle scholen bekend dat digitale geletterdheid meer betekent dan met een computer kunnen omgaan. Dat blijkt uit onderzoek van Kennisnet. Een van de adviezen: stimuleer leermiddelenontwikkelaars om materialen te ontwikkelen die aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen en de context van de eilanden.
Door Manel van Kessel
Scholen in Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) moesten net als in Nederland technologie inzetten bij afstandsonderwijs. Om zicht te krijgen op de huidige inzet van ict in het onderwijs, de aanwezige ict-randvoorwaarden en de ambities van de eilanden, heeft Kennisnet een onderzoek uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW en de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN). Daarnaast zijn de ervaringen met het afstandsonderwijs tijdens de COVID-19-crisis onderzocht. Hieronder belichten we de belangrijkste conclusies en aanbevelingen.
Ict-randvoorwaarden
De meeste scholen hebben divers digitaal lesmateriaal en verschillende softwarepakketten, maar er zijn minder apparaten dan leerlingen beschikbaar. Dat betekent dat niet alle leerlingen tegelijk kunnen werken met een apparaat.
Op alle scholen is een ict-budgethouder aanwezig, maar wie deze rol krijgt verschilt per school. Soms is de directeur of het bestuur verantwoordelijk voor het budget, soms wordt dit in samenspraak georganiseerd.
Alle participerende scholen beschikken over draadloos internet maar de bandbreedte varieert. Iets minder dan de helft van de leraren geeft aan dat de netwerkverbinding als matig wordt ervaren. Eén op de tien leraren geeft aan dat de netwerkverbinding slecht is. Updates van bepaalde Europees-Nederlandse methodes en software vindt op de eilanden plaats in de middag (’s nachts in Europa). Vanwege het tijdverschil zorgt dit op de eilanden voor problemen tijdens de onderwijsuren.
Inzet en gebruik van ict
Pc’s, laptops en instructievideo’s worden volgens leraren het meest gebruikt. Oefensoftware waarmee leerlingen leerstof kunnen oefenen en feedback ontvangen, wordt op Caribisch Nederland relatief weinig ingezet. Een verklaring hiervoor kan zijn dat de inhoud niet aansluit bij de cultuur en leefwereld van de leerlingen en studenten van Caribisch Nederland.
De meeste scholen willen investeren in de aanschaf en onderhoud van nieuwe en huidige apparatuur. Enkele scholen willen investeren in professionalisering van docenten op het gebied van onderwijs en ict, of de ondersteuning van ouders bij het gebruik van ict door leerlingen. Verder hebben veel maar niet alle scholen afspraken rondom de invulling van de Wet bescherming persoonsgegevens BES (Wbp BES).
Digitale geletterdheid
Scholen gaan divers om met de aanpak van digitale geletterdheid van leerlingen. Op de eilanden wordt het meest aandacht gegeven aan het domein mediawijsheid, digitale informatievaardigheden en ict-basisvaardigheden, en het minst aan computational thinking. Er is een verschil in hoe scholen digitale geletterdheid definiëren. Sommige scholen gaan ervan uit dat als leerlingen werken met een apparaat, zij digitaal geletterd zijn. De meeste scholen besteden echter nog niet voldoende aandacht aan de ontwikkeling van digitale geletterdheid van leerlingen.
Ict-bekwaamheid
In vergelijking met leraren in Europees Nederland schatten de leraren in Caribisch Nederland zichzelf ongeveer even vaardig in als het gaat om algemene ict-vaardigheden. Op het gebied van didactische ict-vaardigheden schatten de leraren in Caribisch Nederland zichzelf gezien gemiddeld hoger in dan de leraren in Europees Nederland.
Visie en afspraken in de school
Iets meer dan de helft van de leraren geeft aan dat er schoolbreed geen afspraken zijn over de manier waarop ict in de lessen wordt gebruikt.
COVID-19
Uit de interviews met de schoolleiders en ict-coördinatoren komt naar voren dat het afstandsonderwijs tijdens de lockdowns over het algemeen goed is verlopen. Er zijn wel wat knelpunten ervaren. Zo had een aantal leerlingen thuis geen internetverbinding en geen apparaten. Hun digitale vaardigheden waren onvoldoende ontwikkeld voor het volgen van thuisonderwijs. Ook ontbrak het vaak aan ondersteuning van ouders.
De meeste scholen benoemen dat thuiswerken kan, mocht dit opnieuw nodig zijn, maar dat er vaak niet voldoende apparaten zijn voor iedere leerling en leraar.
Belangrijkste adviezen van de onderzoekers
Op basis van de resultaten uit het onderzoek zijn adviezen geformuleerd waarmee de Caribische eilanden de volgende stap kunnen zetten in onderwijs met ict. Daarbij is het belangrijk om altijd te kijken naar de implicaties voor alle onderdelen van het Vier in balans-model: visie, deskundigheid, inhoud en toepassingen, en ict-infrastructuur.
Tussen de scholen is veel verscheidenheid. Voor elk advies zijn er ook scholen die hun zaken op dat punt al op orde hebben. Belangrijk is daarom om te onderzoeken hoe de samenwerking tussen de scholen kan worden versterkt, bijvoorbeeld door het opzetten van een leernetwerk en het uitwisselen van personeel met expertise.
Uitvoering van onderwijs op randvoorwaarden
- Breng de netwerkverbinding op de eilanden op orde. Dit kan door het opzetten van een taskforce door de overheid.
- De updates van Europees Nederlandse softwareleveranciers zorgen op Caribisch Nederland door het tijdverschil voor problemen. Scholen zouden met (Europees Nederlandse) leveranciers in gesprek kunnen gaan om de organisatie anders in te richten.
- Investeer in apparaten op de eilanden. Want leerlingen die geen device tot hun beschikking hebben lopen het risico achterop te raken. Dit vergroot de kansenongelijkheid in het onderwijs.
Inzet en gebruik van ict in het onderwijs
Methodegebonden lesmateriaal sluit onvoldoende aan bij de belevingswereld en cultuur van leerlingen op de eilanden. Scholen, besturen en de overheid kunnen hier iets aan doen. Oplossingsmogelijkheden hiervoor zijn:
- Formuleer goede vragen die leermiddelenontwikkelaars stimuleert materialen te ontwikkelen die wel aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen en de context van de eilanden.
- Stimuleer het maken en realiseren van open leermiddelen.
De leraren in Caribisch Nederland willen in de toekomst vrijwel alle digitale leermaterialen meer inzetten.
- Scholen zullen dan kritisch naar hun visie op de inzet van digitale leermiddelen moeten kijken en hierin doordachte keuzen moeten maken.
- Hanteer in Carabisch Nederland een eenduidige definitie van digitale geletterdheid, bijvoorbeeld die van Kennisnet. Scholen in Caribisch Nederland hebben hier nog verschillende opvattingen over. De verankering van digitale geletterdheid in het curriculum kan hier mogelijk verandering in brengen.
Ict-bekwaamheid en professionaliseren
- Er is budget, tijd en ruimte om aan de slag te gaan met de behoefte van leraren om te professionaliseren. Voer gesprekken met leraren om te achterhalen waarin zij zich willen professionaliseren op het gebied van ict in het onderwijs en wat de wensen van de scholen zijn.
- Maak tijd en ruimte om als team van elkaar te leren over het gebruik van ict in het onderwijs. Bijvoorbeeld door middel van professionele leergemeenschappen (PLG’s) of professionaliseringsaanpakken als Lesson Study.
- Mogelijk kan expertise extern gehaald worden. RCN en OCW kunnen hierbij een coördinerende rol spelen.
Visie en afspraken van de school
- Ga binnen besturen en scholen de dialoog aan rondom de bestaande, dan wel de nog te ontwikkelen visie op onderwijs met ict. Het Vier in balans-model kan helpen bij het optimaliseren van de bouwsteen ‘visie’, die nodig is om de overkoepelende ambities randvoorwaardelijk te verwezenlijken.
Thuiswerken
- Zorg als school voor voldoende apparaten en goed internet.
- Ga als school met ouders in gesprek over het belang van onderwijs en de wederzijdse verwachtingen hierover, vooral met het oog op de rol van de ouders tijdens een periode van afstandsonderwijs middels ict.
Downloads
Monitor Caribisch Nederland
pdf | 4.23 MB
Lees in dit rapport de resultaten van het onderzoek naar digitalisering in Caribisch Nederland, 2022.
Gespreksleidraad ict in het onderwijs in Caribisch Nederland
pdf | 825.21 KB
Bij het onderzoek naar digitalisering in Caribisch Nederland hoort een gespreksleidraad. Scholen die hebben meegedaan aan het onderzoek kunnen de leidraad gebruiken om in gesprek te gaan over de resultaten van de monitor uit 2022.