Onderzoek
|
Professionalisering leraar
|
po
vo

Vaardigheden van leraren en docenten bij afstandsonderwijs

De periode van afstandsonderwijs vroeg om een andere manier van lesgeven en daarmee ook om andere onderwijsactiviteiten dan regulier onderwijs. Wat had dat voor gevolgen voor de vaardigheden die leraren en docenten nodig hebben? En hoe hebben zij hun vaardigheden in deze periode ontwikkeld?

Door Manel van Kessel

24 juni 2021

6 minuten lezen

De vaardigheden van leraren bepalen voor een deel hoe succesvol een leerling leert. Leraren moeten daarom beschikken over didactische basisvaardigheden om goed onderwijs te geven en over complexe vaardigheden om maatwerk te leveren aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Maar bij het geven van afstandsonderwijs moeten die vaardigheden kunnen worden toegepast in een online onderwijsomgeving en dat vraagt van een leraar ook om digitale vaardigheden.

Geleerde lessen uit onderzoek

We onderzochten op basis van diverse nationale en internationale onderzoeken over welke vaardigheden leraren beschikten en hoe zij deze hebben ontwikkeld. Aan de hand van de geleerde lessen die hieruit voortkomen, kunnen scholen in de toekomst hun leraren ondersteunen met het ontwikkelen van de juiste vaardigheden voor het geven van afstandsonderwijs.

Digitale vaardigheden

Over het algemeen zijn zowel schoolleiders en -bestuurders als leraren zelf positief over ict-vaardigheden van leraren en de wijze waarop zij die in de periode van afstandsonderwijs hebben ontwikkeld. Veel leraren hebben het gevoel digitaal vaardiger te zijn geworden. Leraren die gebruikmaakten van een breed scala aan door technologie ondersteunde onderwijsactiviteiten – denk aan digitale leermiddelen, digitale analyses, (formatief) digitaal toetsen en digitale feedbackmogelijkheden – voelden zich digitaal vaardiger dan leraren die hun onderwijsactiviteiten beperkten tot bijvoorbeeld alleen instructie geven via videobellen.

Monitoren van het leerproces

Uit onderzoek blijkt dat de monitoring van het leerproces van leerlingen en studenten een opgave was voor veel leraren. Leraren vonden het lastig om zicht te houden op al hun leerlingen tijdens periode van afstandsonderwijs. Leerlingen waren soms online niet goed te bereiken of vertelden simpelweg niet hoe het met ze ging. Veel leraren misten de vaardigheden om het overzicht op leerlingen te behouden of om leerlingen te bereiken. Ook misten zij de digitale vaardigheden om hier op de juiste wijze geschikte ict-applicaties voor in te zetten.

Geven van feedback

Het geven van goede feedback kan het leren verbeteren en leerresultaten verhogen. Het geven van feedback op afstand bleek voor veel leraren lastig. Van mogelijkheden als peer feedback en andere feedback-tools werd minimaal gebruikgemaakt. Ook blijkt dat maar een kleine groep leraren in het po en vo regelmatig digitaal feedback heeft gegeven aan leerlingen over hun vorderingen.

Ondersteuning van ouders

Bij het geven van les op afstand moeten niet alleen leerlingen worden begeleid, maar is het ook nodig om ouders te ondersteunen bij het begeleiden van hun kinderen. Dit kan op verschillende manieren, waarbij de communicatie met ouders altijd belangrijk is. Uit onderzoek bleek dat niet alle leraren over de vaardigheden beschikten om effectief (digitaal) met ouders te communiceren over de ontwikkeling van de leerling. Het betekende in de praktijk vooral dat leraren op een duidelijke manier, over andere zaken en soms vaker, met ouders moesten communiceren in vergelijking met het reguliere onderwijs.

Didactiek bij les op afstand

Binnen alle sectoren geven leraren aan redelijk positief te zijn over hun ict-vaardigheden en over hun vaardigheden met betrekking tot het online lesgeven. Toch is er een groep leraren die vindt dat zij in de periode van het afstandsonderwijs niet altijd voldoende ondersteund zijn op het gebied van didactiek en keek een minderheid van schoolleiders mee met hoe er werd les gegeven. Terwijl de juiste didactische aanpak ook bij online lessen enorm kan bijdragen aan de motivatie en leeropbrengst van leerlingen. Leerlingen en leraren zagen dan ook dat de variatie in didactiek en activiteiten regelmatig ontbrak. Leerlingen kregen vooral instructie en geen andere actieve werkvorm aangeboden, terwijl juist een diversiteit aan werkvormen de motivatie vergroot.

Bevindingen over afstandsonderwijs per sector

Wat zien we in nationale en internationale onderzoeken over de vaardigheden van leraren bij afstandsonderwijs? We lichten een aantal opvallende zaken uit.

Primair onderwijs

63% van de schoolleiders en ict-coördinatoren geeft aan dat leraren die minder vaardig zijn ondersteuning kregen.
33% van de schoolleiders en ict-coördinatoren keek mee met hoe er online les werd gegeven.
32% van de leraren geeft aan zij vanuit de school goede ondersteuning kregen op het gebied van ict.
26% van de leraren geeft aan dat er binnen de school duidelijke afspraken waren over de inzet van nieuwe technologie.
29% van de leraren geeft aan dat ze leerlingen digitaal feedback gaven zodat zij inzicht hadden in hun eigen vorderingen.

Voortgezet onderwijs

66% van de schoolleiders en ict-coördinatoren bood ondersteuning als een leraar problemen had bij het gebruik van technologie. Ook bood 65% ondersteuning aan leraren die minder vaardig waren.
31% van de schoolleiders en ict-coördinatoren hielp leraren bij het kiezen van software die zij het beste konden inzetten in de les.
36% van de leraren geeft aan dat zij goede ondersteuning kregen van de school op het gebied van ict.
40% van de docenten geeft aan dat ze leerlingen digitaal feedback gaven zodat zij inzicht hadden in hun eigen vorderingen.
4% van de docenten gebruikte peer feedback tijdens de digitale lessen en 12% liet leerlingen actief samenwerken.

Uit: Monitor hybride onderwijs po en vo.

Tips en adviezen voor afstandsonderwijs

Wat kun je doen om leraren te helpen de juiste vaardigheden voor het geven afstandsonderwijs te ontwikkelen?

Moedig samenwerking aan.
Samenwerking en het uitwisselen van praktijkvoorbeelden tussen leraren dragen positief bij aan de ontwikkeling van de nodige vaardigheden van leraren.
Blijf investeren in ict-competenties.
Leraren moeten hun ict-vaardigheden blijvend ontwikkelen.
Investeer ook in andere competenties.
Afstandsonderwijs vraagt om meer dan alleen ict-vaardigheden. Denk aan feedback verzorgen en de ondersteuning van ouders. Lees op lesopafstand.nl meer over didactisch handelen bij afstandsonderwijs.
Benut kansen.
Dankzij het afstandsonderwijs liggen er mooie kansen om ook in het reguliere onderwijs gebruik te gaan maken van digitale technologie voor beoordelingen en het geven van feedback.

Meer praktische tips en adviezen over het geven van les op afstand vind je op lesopafstand.nl.

Praktijkvoorbeeld afstandsonderwijs tijdens corona

Hoe geeft een leraar tegelijk les aan leerlingen in de klas en leerlingen die thuiszitten met mogelijke coronaklachten? Marloes Derksen, lerares Duits aan het Kennemer College in Beverwijk, zorgt voor een duidelijke opbouw in haar les, zodat de leerlingen thuis gewoon mee kunnen doen.

Lees op voortgezetleren.nl hoe zij dat aanpakt

Gesprekstool flexibel organiseren van onderwijs

Met de gesprekstool Flexibel organiseren van onderwijs kun je zelf bepalen welke knoppen je wilt verzetten om je onderwijs op afstand en/of nog flexibeler in te richten.

Lees meer over afstandsonderwijs

Wil je meer weten over de effecten van afstandsonderwijs?

Bronnenlijst

pdf | 141.28 KB

We baseerden onze artikelen over de effecten van afstandsonderwijs op nationaal en internationaal onderzoek over afstandsonderwijs tijdens de coronacrisis.

Download Lees direct