• Tips
• |
• Leermiddelen
• |
• po
• vo

Aan de slag met open leermateriaal. Waar moet je aan denken?

Open leermateriaal is vrij beschikbaar en veelal vrij aan te passen leermateriaal. Het wordt vaak gebruikt als aanvulling op de bekende educatieve methodes. Waar is het te vinden? Hoe kun je het gebruiken? Hoe kun je het zelf ontwikkelen? Met de adviezen en tips uit dit artikel kun je zelf aan de slag om zelf open leermateriaal te gebruiken en te ontwikkelen.

Door Willem-Jan van Elk

28 mei 2021

4 minuten lezen

Houd er om te beginnen rekening mee dat het vinden van kwalitatief goed lesmateriaal, dat past bij het onderwerp en niveau van de leerling veel tijd kan kosten. Goede bronnen zijn speciale collecties open materiaal die je vrij kunt gebruiken, zoals Wikiwijs, VO Content en materiaal van Digitaal Erfgoed.

Zelf open leermateriaal maken

Ga je zelf open lesmateriaal maken of aanpassen? Zorg er dan voor dat je op de hoogte bent van zaken zoals het auteursrecht, de licenties die op het materiaal berusten en de manier om het toegankelijk te maken en te delen.

Bestaand open leermateriaal aanpassen kan snel en eenvoudig zijn als het gaat om kleine wijzigingen in de tekst of het vervangen van een afbeelding in een bestaande les. Grotere aanpassingen vragen om meer expertise. Ons advies is om hier samenwerking te zoeken met collega’s.

Maak je zelf leermateriaal? Deel het dan

• Jij hebt zelf materiaal ontwikkeld, of iemand op je school. Dat doe je omdat je vindt dat er iets ontbreekt aan het bestaande lesmateriaal. Grote kans dat andere leraren zoeken naar actueel en kwalitatief goed onderwijsmateriaal. Je collega’s zullen je dankbaar zijn als je jouw materiaal kunnen gebruiken. 
• Als je deelt, kunnen anderen feedback geven. Daarmee kun je het materiaal verbeteren of uitbreiden. 
• Misschien vind je het als maker geen prettig idee dat iedereen jouw werk kan vinden. Start dan met het delen binnen een school of schoolbestuur en bespreek het werk. 
• Heb je zelf het werk van iemand anders als basis genomen? Dan ga je jouw werk toch ook delen? Zo helpen makers elkaar. 
• Voor je het weet werk je samen en bouw je een collectie op. Leuk om te doen en nuttig voor het onderwijs. 

Tip voor scholen: geef docenten tijd, ruimte en richting 

Voor vrijwel alle docenten is tijd een belemmerende factor. Het zoeken, beoordelen, aanpassen, zelf maken én delen van aanvullend materiaal kost namelijk tijd. De school kan hierin helpen: 

• Formuleer heldere richtlijnen voor docenten, afgeleid van de onderwijsvisie van de school.  
• Maak tijd vrij voor docenten die met open leermiddelen invulling willen geven aan die onderwijsvisie. 
• Stimuleer samenwerking en kennisdeling in de docententeams en vaksecties rond het gebruiken en maken van aanvullende leermaterialen. 
• Geef ambassadeurs van aanvullende en open leermaterialen een podium. 
• Wanneer het aanbod in de markt onvoldoende is kan het zijn dat er meer substantieel materiaal ontwikkeld of aangepast moet worden. Zoek dan samenwerking met andere scholen en docenten, en organiseer een gezamenlijk proces om het materiaal te ontwikkelen én actueel te houden. 
• Verlang van docenten die tijd krijgen om zelf materiaal te ontwikkelen, dat zij het resultaat ook delen met collega’s binnen én buiten de school. 

Tot slot: wees realistisch over open leermateriaal 

Open materiaal heeft voordelen, maar wees realistisch over de kosten en de inspanningen die het vraagt. Het materiaal is vrij beschikbaar, maar het zoeken, beoordelen en bewust inzetten van dergelijk materiaal kost echt tijd. Open is dus niet zomaar gratis. Dat speelt nog sterker als je zelf leermateriaal ontwikkelt. Het is niet eenvoudig om goed materiaal te maken dat bruikbaar is voor collega’s, en niet iedere leraar kan dit even goed. Lesmateriaal blijft bovendien ook niet eeuwig actueel, het vraagt van tijd tot tijd onderhoud om bruikbaar te blijven.

Over de auteur Willem-Jan van Elk

Willem-Jan van Elk is strategisch adviseur leermiddelen en toetsen bij Kennisnet en expert op het gebied van de (digitale) leermiddelenmarkt.