- Uitleg
- |
- Technologische innovatie
- |
- po
- vo
- mbo
Metaverse: moet je hier iets mee op school?
Het woord metaverse was een paar jaar geleden ineens een hype. De belofte: er komen nieuwe virtuele werelden waarin we samenkomen en waarin nieuwe manieren van interactie mogelijk zijn. Waarin we virtueel verblijven in ruimtes die een variant zijn op onze fysieke wereld. Maar waar hebben we het dan over? En wat kun je met het metaverse in het onderwijs?
Door Els Booij, Wietse van Bruggen
Allereerst dit: laat je niet verwarren door de term ‘metaverse’. Niemand weet wat het precies is of gaat worden. Laat staan dat we nu al weten wat het voor het onderwijs gaat betekenen. Zie het als samenzijn in een virtuele digitale wereld. Dat kan momenteel al op veel plekken, want er zijn al metaverse-achtige omgevingen. Die kunnen interessant zijn voor het onderwijs.
Wat is het metaverse?
In de definities van het begrip vinden we een aantal overeenkomsten:
Ruimte
Het gaat om een virtuele ruimte of ruimtes waarin mensen elkaar kunnen ontmoeten. Wat iemand kan doen in de virtuele ruimte, is afhankelijk van wat de maker mogelijk maakt. Verschillende virtuele ruimtes kunnen ook weer met elkaar verbonden zijn. Een gebruiker kan er bijvoorbeeld voor kiezen om naar een ruimte te gaan die een bepaald thema heeft of waar een specifieke activiteit plaatsvindt.
Avatar
In een metaverse worden mensen via een avatar gerepresenteerd. Die avatar kan een nabootsing zijn van een lichaam, maar het kan ook een avatar zijn met zelfgekozen eigenschappen zoals lichaamsvorm en kleding.
Interface
In de meeste definities gaat het om een virtuele ruimte met een interface in 3D, maar dat hoeft niet. Er zijn in de recente computergeschiedenis voorbeelden van metaverse-achtige omgevingen die in 2D werken of die zelfs alleen werken met interactie via tekst, zoals Habbo. Je kunt de virtuele werelden kunnen met een VR- of AR-bril betreden, maar vaak ook via een laptop, tablet of smartphone.
Het metaverse kan gezien worden als een gamewereld. Maar in de meeste visies over het metaverse gaat het over sociale interactie en bijvoorbeeld online samenwerken.
Met elkaar verbonden
De huidige ideeën gaan uit van verschillende metaverses die met elkaar verbonden zijn. Er zou sprake moeten zijn van een soort interoperabiliteit tussen de verschillende virtuele werelden. Dat betekent: wat in de ene virtuele wereld werkt, werkt ook in een andere wereld of de avatar kan het meenemen. Wat die interoperabiliteit precies gaat betekenen, is nog onduidelijk.
Interoperabiliteit in het metaverse
Een van de belangrijke kwesties rond het metaverse is: hoe gaan online werelden en functionaliteiten binnen verschillende werelden samenwerken? Dus:
- Is een avatar te gebruiken in verschillende virtuele werelden?
- Zijn digitale producten, zoals virtuele kleding of andere objecten in verschillende virtuele werelden te gebruiken?
- Komt er één betaalmiddel in al die verschillende werelden of heeft iedere wereld zijn eigen betaalmiddel?
- Kan iemand met één identiteit inloggen in verschillende virtuele werelden?
- Komen er open standaarden (waar het huidige internet op is gebouwd) of gesloten standaarden?
- Zijn er straks veel aanbieders van virtuele werelden of komen er een paar dominante aanbieders?
Het metaverse is niet nieuw
Het idee van een metaverse is verre van nieuw. In sciencefictionboeken zijn talloze voorbeelden van werelden te vinden die doen denken aan het metaverse. In deze vaak dystopische verhalen is het metaverse een manier om uit de gewone realiteit te ontsnappen.
In het verleden zagen we al voorbeelden van bestaande metaverses, zoals de virtuele wereld van Active Worlds en Second Life. Hiermee is ook in het onderwijs geëxperimenteerd. Daarvóór waren er al virtuele voorlopers in 2D (Habitat) of tekstversies van wat we een metaverse kunnen noemen (MUDs).
Waarom krijgen het metaverse en de mogelijkheden van virtuele werelden de laatste jaren zoveel meer aandacht? We zien een aantal oorzaken.
Technologische ontwikkelingen
De technologie wordt steeds geavanceerder. Het creëren van een ‘droomwereld’, zoals we dat zien in sciencefictionfilms als Ready Player One, komt daarmee binnen bereik. Virtual reality (VR), augmented reality (AR) en mixed reality (MR) kunnen een onlosmakelijk onderdeel worden van ons leven en onze manier van communiceren. Tegelijkertijd maken de beste VR-brillen zoals de Apple Vision Pro en de Meta Quest deze droom nog niet helemaal werkelijkheid. Het voelt niet prettig om de headset langdurig te dragen en de content is ook nog steeds wat knullig.
Interesse van het bedrijfsleven
Bedrijven kijken steeds vaker naar toepassingen van VR en AR in trainingsprogramma’s en in nieuwe manieren van samenwerken binnen een organisatie. Er is bovendien ook geld te verdienen in virtuele werelden. Socialemediaplatforms zoals Meta/Facebook zetten hier bijvoorbeeld op in met brillen (Meta Quest), een virtuele omgeving én een soort appstore (Horizon Worlds). Bedrijven richten zich zowel op consumenten als op de zakelijke markt.
Coronapandemie geeft een extra zet
Het coronavirus heeft online samenkomen en samenwerken een boost gegeven. Tal van beurzen en congressen hebben destijds een variant gekregen in de virtuele wereld. Van deze experimenten is veel geleerd over wat wel en niet werkt in een metaverse-achtige setting. En ook hier geldt: na de lockdowns komen we toch weer liever fysiek bij elkaar omdat de technologie de beloftes van het metaverse nog niet kan waarmaken.
Jongeren kennen het metaverse al (een beetje)
Er zijn doelgroepen die nu al gebruikmaken van metaverse-achtige omgevingen. Ze gebruiken bijvoorbeeld Roblox, Minecraft of Fortnite. Deze gameomgevingen zijn zoveel meer dan de traditionele computerspellen. Er is constant communicatie met andere onlinespelers, iedereen speelt een rol, er zijn communities en er is van alles te koop. Meta.
Toepasbaarheid metaverse in het onderwijs
Sciencefiction is het metaverse zeker niet, want er zijn al metaverse-achtige virtuele omgevingen. Maar het is nog toekomstmuziek dat virtuele werelden aan elkaar worden gekoppeld, dat er in die werelden van alles kan gebeuren en te koop is en dat hier veel dagelijkse online interactie plaatsvindt. In jouw onderwijs is het dan ook niet zomaar toe te passen.
Jouw school in het metaverse
Komt er straks een compleet virtuele variant van de school in het metaverse? Wie zal het zeggen? Voorlopig niet, want het metaverse kun je niet even ergens kopen. Om te komen tot een grote online virtuele wereld zijn meerdere technologieën en softwaretoepassingen nodig die met elkaar samenwerken.
Wat is er nu al mogelijk in de virtuele wereld?
Voor het onderwijs is het natuurlijk wél interessant om te kijken wat er al wel mogelijk is met virtuele omgevingen of wat eraan zit te komen. In de praktijk komt het neer op samenzijn in een virtuele digitale wereld en dat kan momenteel al op veel plekken. Of we zien de combinatie van leren en samenwerken in de echte wereld, gecombineerd met communicatie in de online wereld. Dit kun je toepassen in het onderwijs:
- Faciliteer het online samenwerken met collega’s en met leerlingen en ga een stap verder dan de ‘standaard’ samenwerkingsomgevingen. Kijk eens naar de mogelijkheden van bijvoorbeeld Mibo of Gather.
- Faciliteer het online leren en ga een stap verder dan de mogelijkheden dan de huidige digitale leermiddelen. Denk aan het aanleren van procedures met behulp van VR of het aanleren van vaardigheden met begeleiding op afstand.
- Bouw aan een project in een online omgeving. Dat kan echt ‘bouwen’ zijn, iets ontwerpen in een virtuele wereld of iets visualiseren over een bepaald onderwerp, zoals geschiedenis. Samen iets bouwen en samenkomen in een virtuele wereld, kan heel goed met een app als Minecraft.
- Gebruik de virtuele wereld om hybride onderwijs te ondersteunen. We hebben in dit artikel al enkele tools genoemd. Door data- en privacy-issues zijn deze niet altijd geschikt voor het onderwijs. Check dit altijd goed van tevoren en vraag zo nodig toestemming van gebruikers voordat je hiermee gaat experimenteren.
Aandachtspunten en tips
Klein beginnen
Nieuwe technologie toepassen betekent: experimenteren en klein beginnen. Wat tijdens het experimenteren goed werkt, kan vervolgens onderdeel worden van de tools en onderwijsmiddelen in jouw organisatie. Lees ook het artikel ‘Hoe experimenteer je met nieuwe technologie in het onderwijs‘.
Reflecteer vanuit onderwijswaarden
Net als bij andere technologieën is het goed om te reflecteren op het metaverse vanuit onderwijswaarden. Online omgevingen en sociale netwerken zijn bijvoorbeeld niet altijd veilige omgevingen voor iedereen en dat kan voor het metaverse ook gelden. Ook komen er grote hoeveelheden data bij kijken, zoals data die nodig is voor gezichtsherkenning. Hoe zit het dan met privacy en hoe willen we daarmee omgaan in het onderwijs? Virtuele omgevingen hebben ook potentie. 3D-omgevingen zorgen misschien voor meer verbondenheid dan de huidige vergadertools. En voor sommige leerlingen is het juist gemakkelijker om zich in de online wereld te ontplooien. Gebruik voor een afgewogen reflectie de WaardenWijzer.
Kennisnet technologie- en innovatie-updates
Abonneer je op deze nieuwsbrief en je ontvangt een selectie van artikelen over technologische innovatie die wij hebben gevonden op websites, via podcasts en andere online kanalen. Je ontvangt deze nieuwsbrief ongeveer 10 keer per jaar.
Aanmelden