- Uitleg
- |
- Technologische innovatie
- |
- po
- vo
- mbo
Serious games als leermiddel in het onderwijs
Serious games kunnen een effectief leermiddel zijn in het onderwijs. Ze sluiten aan bij de belevingswereld van jongeren en het competitie-element kan hen extra motiveren. De games kunnen diverse doelen hebben, zoals leren wat de beste strategie is of ervaren hoe het is om samen een oplossing te bedenken. Zelf een serious game ontwikkelen is kostbaar en ingewikkeld. Vaak is het makkelijker om een bestaande game in te zetten.
Door Wietse van Bruggen
In dit artikel gaan we in op digitale serious games. Een serious game hoeft niet per se digitaal te zijn; het kan ook de vorm hebben van een bord- of kaartspel.
Het doel van serious games
Onderzoekers Hans Moonen en Simon Dalhoven definieerden serious games in 2013 als spellen ‘waarmee realistische simulaties kunnen worden gespeeld om spelers te trainen of hen nieuwe competenties te laten leren/ervaren. Het voornaamste doel van een serious game is daarmee vaak onderwijzen of het verwerven van inzicht.’ Serious gaming doen we niet dus alleen voor de lol, maar ook om er iets van op te steken.
Serious games versus simulaties versus gamification
Serious games verschillen van simulaties door de nadruk op plezier en competitie in combinatie met het onderwijsdoel. Bij simulaties ligt de nadruk op het nabootsen van een proces, handelingen en omgeving. Serious games zijn echt een spel, met vaste kaders (zoals een bord, een set kaarten regels, uitdagingen en interactie. Bij gamification worden spelelementen toegepast in een niet-gamecontext, maar is er geen sprake van een compleet spel.
In de context van het onderwijs hebben we het over leren en oefenen door een spel te spelen. Dat kan gaan over kennis en het toepassen daarvan, maar ook over sociaal-emotionele vaardigheden. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld leren hoe een voedselketen werkt, maar ook hoe ze in verschillende situaties samenwerken en met elkaar omgaan.
Samengevat heeft een serious game de volgende elementen:
- een duidelijk leerdoel
- tussentijdse feedback over voortgang en beloningen
- speelvermaak
- een juiste balans tussen het serieuze en het speldeel
Serious game Hyper Control
In de serious game Hyper Control ervaren leerlingen in het basisonderwijs hoe het is om diabetes te hebben. De game heeft de vorm van een online escaperoom. Diabetes is veelal een onzichtbare ziekte. Met dit spel krijgen leerlingen voorlichting over wat diabetes is. Daardoor wordt het onderwerp beter bespreekbaar, is het idee. Leerlingen ervaren bijvoorbeeld hoe het is om op schoolreisje te gaan als je diabetes hebt. Spelers moeten letten op hun bloedsuikerwaarde en de juiste spullen meenemen.
Volwassenheid van de technologie
De serious game is geen nieuwe technologie; ze bestaat al lange tijd en wordt op verschillende plekken ingezet in het onderwijs. Diverse leveranciers bieden serious games aan die na instructie kunnen worden toegepast in het onderwijs. Er zijn ook serious games ontwikkeld voor een specifiek project of een bepaalde toepassing.
Serious games kunnen een effectief leermiddel zijn, maar ze worden nog niet breed toegepast. Dit heeft verschillende redenen:
- Ze zijn vaak kostbaar om te ontwikkelen en te onderhouden.
- De meerwaarde en mogelijkheden van serious games zijn voor veel leraren nog onbekend.
- Het is moeilijk om harde uitspraken te doen over de effectiviteit van serious games.
Wat is er nu bekend uit onderzoek? Een meta-analyse van meerdere onderzoeken laat het volgende zien:
- Serious games kunnen effectief zijn om (onderwijs)inhoud over te brengen of om vaardigheden te leren.
- Een kleiner effect is te zien op andere aspecten, bijvoorbeeld motivatieverbetering.
- Ook voor het ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden is het effect niet duidelijk aangetoond, maar hier is nog weinig onderzoek naar gedaan.
Toepasbaarheid serious games in het onderwijs
Serious games kunnen om diverse redenen interessant zijn voor het onderwijs. De meeste jongeren zijn gewend om computergames te spelen en beleven daar veel plezier aan. In serious games vinden ze voor een groot deel dezelfde uitdagingen als in computergames. Een goede serious game is leuk en boeiend om te spelen en heeft vaak een competitie-element, hoewel dat laatste niet noodzakelijk is.
Het onderwijs kan serious games inzetten in verschillende vormen en voor diverse leerdoelen. Sommige games zijn verhaalgericht en dagen spelers uit een bepaalde rol aan te nemen. In die rol leren ze over hoe iemand bijvoorbeeld naar de wereld kijkt of welke rol iemand heeft in het geheel. Andere games zijn meer gericht op processen en strategieën. Afhankelijk van het doel leren spelers wat de beste en winnende strategie is. Verder zijn er games die samenwerking tussen de spelers stimuleren. Alleen door samen te werken kunnen de spelers het doel bereiken.
Veilige omgeving
Een van de voordelen van serious games is dat leerlingen in een veilige omgeving kunnen leren. Ze hoeven niet bang te zijn om fouten te maken, en kunnen juist van hun fouten leren. Zo kunnen jongeren in een serious game over omgaan met geld experimenteren en ervaren wat de impact is van hun beslissingen.
Tot slot kunnen games ingezet worden om gepersonaliseerd leren te versterken. Leerlingen of studenten kunnen feedback krijgen op hun handelingen. In een game kunnen spelers de effecten van hun keuzes ervaren. Daarop reflecteren met elkaar of met een docent, kan tot inzicht leiden.
Aandachtspunten en tips
Scheidslijn is niet altijd helder
Wanneer is iets een simulatie, een serious game of een immersive experience (het lijkt alsof je fysiek aanwezig bent in een niet-fysieke omgeving)? In de praktijk is het onderscheid niet altijd even duidelijk. Dat is niet erg; een serious game kán bijvoorbeeld immersive technologie zoals virtual reality (VR) bevatten.
Begin met de leerdoelen
Als je zelf een serious game wilt ontwikkelen, formuleer dan eerst de leerdoelen van de game. Definieer het probleem waarvoor je een oplossing zoekt. Dan kan blijken dat het meest geschikte instrument meer een simulatie is dan een serious game. Of dat het toepassen van game-elementen prima werkt en een volledige game niet nodig is. Hou niet vast aan bepaalde definities, maar zorg wel dat voor iedereen duidelijk is wat er uiteindelijk gemaakt gaat worden.
Zet serious games in als onderdeel van een breder palet om leerdoelen te behalen
Het is noodzakelijk om leraren te betrekken bij de ontwikkeling van serious games, blijkt uit ervaringen van ontwikkelaars van serious games. De vraag hoe de game past binnen een breder palet aan activiteiten, verdient veel aandacht. Een game moet een goed doordachte vertaling zijn van leerdoelen naar spelregels, verhaal en gameplay. Zodat leerlingen en studenten over deze leerdoelen leren door het spel te spelen.
Reflecteer op keuzes en acties
Een game kan op zichzelf leerzaam zijn om te spelen. Maar een game komt pas goed tot zijn recht in een sociale context. Die ontstaat wanneer de spelers de game en het leerproces bespreken. Reflectie op de keuzes en acties van leerlingen in de game versterkt het leereffect.
Zorg voor realistische verwachtingen
Wil je zelf een serious game ontwikkelen? Zorg dan voor realistische verwachtingen over wat je kunt krijgen voor het beschikbare budget. Informeer bij scholen en opleidingen die al eens aan de ontwikkeling van serious games hebben gewerkt. Soms is het mogelijk om subsidie te krijgen voor de ontwikkeling van een serious game. Als er subsidie is, denk dan na over de borging: hoe ga je de game gebruiken en onderhouden als de subsidie stopt?
Werk samen
Het ontwikkelen van serious games is complex en kostbaar. Overweeg daarom of je kunt samenwerken met andere instellingen, opleidingen of brancheorganisaties. Zo kun je de kosten voor ontwikkeling en onderhoud delen en ontstaat een bredere basis voor het gebruik van de game.
Maak gebruik van bestaande serious games
Het is niet altijd nodig om een eigen serious game te ontwikkelen. Oriënteer je eerst en kijk of je de leerdoelen met bestaande serious games kunt bereiken.