- Uitleg
- |
- Artificial intelligence
- |
- po
- vo
- mbo
Artificial intelligence in het onderwijs – dit zijn kansen en risico's
Artificial intelligence (AI) zorgt voor veranderingen in het onderwijs. De technologie biedt tal van mogelijkheden om het onderwijs voor zowel leerlingen, leraren als schoolleiders te verrijken en AI kan ondersteunen bij diverse taken. Maar het gebruik van AI brengt ook risico's met zich mee. De impact van AI hangt sterk af van de keuzes die je maakt. Voor schoolleiders is het daarom essentieel om kansen en risico's van AI goed te begrijpen.
Door Eva Leurink
Vaak wordt bij AI gesproken over kansen en risico’s alsof de voor- en nadelen tegenover elkaar staan. Dat is echter niet zo. Het is een veelzijdige technologie met verschillende uitingsvormen en toepassingen. Een bewuste en verantwoorde inzet van AI hangt af van de context waarin je het gebruikt. Om je op weg te helpen, hebben we de meest voor de hand liggende kansen en risico’s voor het onderwijs op een rijtje gezet.
Kansen van AI in het onderwijs
AI biedt mogelijkheden om het onderwijs beter af te stemmen op de individuele behoeften van leerlingen, leraren te ondersteunen en administratieve taken te automatiseren. Dit kan bijdragen aan het welzijn van leerlingen, de werkdruk van leraren verlagen en de gelijkheid vergroten. Hieronder volgen enkele voorbeelden van hoe AI kansen kan bieden voor leerlingen, leraren en schoolleiders.
Voor leerlingen
- Onderwijs op maat: leerlingen kunnen leren op hun eigen tempo en niveau.
- Verhoogde motivatie: op maat gemaakte content sluit beter aan op persoonlijke interesses.
- Persoonlijke ondersteuning: AI kan helpen bij persoonlijke behoeften als meertaligheid of audiovisuele beperkingen.
- Digitale geletterdheid: leerlingen kunnen gecontroleerd oefenen met digitale systemen.
- Betekenisvol leren: leerlingen kunnen vaardigheden oefenen in levensechte simulaties, zoals virtual reality.
- Generatieve AI: leerlingen kunnen automatisch content genereren, feedback vragen of reflectiegesprekken voeren.
Voor leraren
- Leerwinst verhogen: AI helpt leraren te bepalen welke instructies en oefeningen het beste passen bij een leerling.
- Inzicht in vorderingen: leraren krijgen meer inzicht in de voortgang, resultaten en aandachtspunten van leerlingen en dat kan helpen bij uitvalpreventie.
- Efficiënt klassenmanagement: AI kan helpen bij het automatisch uploaden, toekennen en uitdelen van leermateriaal.
- Automatisch nakijken: werk kan (deels) automatisch worden nagekeken en resultaten kunnen worden verwerkt in het schoolsysteem.
- Generatieve AI: leraren kunnen automatisch lessen samenstellen, evalueren en verbeteren.
Voor schoolleiders
- Kansengelijkheid vergroten: niet alle leerlingen kunnen huiswerkbegeleiding krijgen, maar alle leerlingen kunnen wel toegang krijgen tot huiswerkondersteuning via digitale systemen.
- Evaluatie van onderwijskwaliteit: AI kan bijvoorbeeld de onderwijskwaliteit en effectiviteit van lesmethoden evalueren en aanbevelingen doen over (kansrijke) scenario’s.
- Processen automatiseren: AI kan worden ingezet om roosters en planningen op te stellen.
- Generatieve AI inzetten: schoolleiders kunnen automatisch beleidsplannen, jaarverslagen en nieuwsbrieven genereren en meertalig communiceren met ouders of verzorgers.
Risico’s van AI in het onderwijs
Naast kansen brengt AI ook diverse risico’s met zich mee. De technologie kan ongewenste effecten hebben, waarvan nog niet zeker is of ze daadwerkelijk zullen optreden. Het is belangrijk om deze mogelijke ongewenste effecten te kennen.
Voor leerlingen
- Verlies van autonomie: foutieve voorspellingen kunnen het leertraject beïnvloeden waardoor een leerling regie over het leerproces verliest.
- Inperking van vrijheid: leerlingen kunnen worden beïnvloed in hun toekomstige softwarekeuzes doordat zij gewend raken aan bepaalde Office-suites en gebruiksgemak ervaren omdat ze aanbevelingen krijgen op basis van hun gebruikersprofiel.
- Levenslange opslag: opgeslagen data, zoals slechte schoolprestaties, kunnen een leerling een leven lang achtervolgen
- Minder sociale vaardigheden: minder samenwerking met leerlingen kan de ontwikkeling van sociale vaardigheden vertragen.
Voor leraren
- Verlies van professionele autonomie: een AI-systeem kan beslissingen nemen en interventies doen in het leerproces van een leerling, waarbij voorbij kan worden gegaan aan de professionele overwegingen van een leraar.
- Verlies van regie: het kan onduidelijk zijn hoe een AI-systeem tot bepaalde besluiten komt, bijvoorbeeld voor vervolglessen.
- Vermindering kwaliteit in pedagogische relaties: als een AI-systeem een deel van de taken overneemt, kan dit de pedagogische relatie met de leerling schaden.
Voor schoolleiders
- Verlies regie: AI kan ongemerkt de school binnenkomen via leerlingen of leraren en ongevraagd geïntegreerd worden in leermiddelen.
- Beperkte keuzevrijheid op de leermiddelenmarkt: grote technologische bedrijven kunnen het onmogelijk maken voor start-ups om eigen aanbod te ontwikkelen.
- Vergroten van privacyrisico’s: AI-systemen kunnen ongemerkt grote hoeveelheden data verzamelen van minderjarige leerlingen.
- Vergroten van kansenongelijkheid: AI-systemen kunnen onbedoeld het gat vergroten tussen goed presterende en onderpresterende leerlingen, omdat het systeem vooral goed werkt als leerlingen goed presteren.
Kansen benutten en risico’s vermijden
AI biedt zowel mogelijkheden om het onderwijs te verrijken als te verarmen. Het is daarom cruciaal om de invloed van AI op mensen en systemen goed in de gaten te houden. Dit kan alleen als de technologie verantwoord en doordacht wordt ingezet. Bekijk de onderstaande artikelen voor meer inzicht in de impact van AI op het onderwijs, het curriculum en de schoolorganisatie.
Onderdeel van de ‘Handreiking AI voor scholen’
Deze online handreiking helpt scholen om bewuste en verantwoorde keuzes te maken over het gebruik van artificial intelligence. Je vindt er verschillende artikelen met tips en verdiepende informatie over AI.
