- Nieuws
- |
- 26 maart 2025
Onderwijsprofessionals zijn hoopvol én hebben bedenkingen bij toekomstige inzet generatieve AI
Generatieve AI kan een positieve bijdrage aan het onderwijs van de toekomst. Het biedt de mogelijkheid voor meer maatwerk en kan docenten meer tijd geven voor wat echt belangrijk is: contact met leerlingen. Tegelijkertijd kan een verkeerde inzet van AI het menselijk contact juist in de weg zitten. Het onderwijsveld moet daarom eisen stellen aan de ontwikkeling, kwaliteit en implementatie van generatieve AI. Dit zijn een paar van de conclusies uit de toekomstverkenning generatieve AI van Kennisnet, waarbij onderwijsprofessionals de diepte in gingen over dit onderwerp.
Door de redactie
Vier workshops
In vier workshops verdeeld over het land dachten 90 deelnemers na over toekomstscenario’s waarbij generatieve AI een rol zou kunnen spelen in de school. Alle deelnemers waren werkzaam op een school of bestuur in het funderend onderwijs. De meeste waren leraar, directeur, bestuurder, bovenschoolse ICT’er of adviseur. De workshop bestond uit twee delen:
- Toekomstscenario’s en rollenspel. In het eerste deel van de workshop werd in toekomstscenario’s gedacht aan de hand van rollenspelen met behulp van de zogeheten AI-Impact game, waarbij elke deelnemer de rol aannam van leraar, leerling of directeur van de school. Vanuit die rol dachten ze na over de impact van verschillende mogelijke toepassingen van generatieve AI. Bijvoorbeeld: wat gebeurt er als educatieve uitgevers een Vak-AI aanbieden? Wat kan een AI-docent-assistent betekenen in de klas? Wat als een ‘school-AI’ een rijk inzicht kan geven in schoolprocessen? Hoe ziet de toekomst eruit als iedereen een levenslang AI-studiemaatje krijgt?
- Nadenken over positieve en negatieve kanten van AI. In het tweede deel van de workshop bedachten deelnemers ‘krantenkoppen van de toekomst’ over AI op school. Zowel positieve als negatieve krantenkoppen. Ze beschreven op die manier de mogelijke gevolgen van AI voor het onderwijs en discussieerden over acties: wat moet er gebeuren om de positieve gevolgen mogelijk te maken of de negatieve gevolgen te voorkomen?
Analyse van de opbrengst
Een analyse van alle bijdragen van deelnemers leverde het volgende beeld op:
Gelijke behandeling en gelijke kansen
Generatieve AI zorgt volgens deelnemers in potentie voor meer gelijke behandeling en gelijke kansen. Het onderwijs kan hiermee inspelen op individuele behoeftes van leerlingen en hen de mogelijkheid geven zich te ontwikkelen. Ook kan inzet van generatieve AI volgens deelnemers meer tijd creëren voor echt contact met leerlingen. Een voorwaarde is wel dat deze technologie ook echt voor iedereen beschikbaar moet zijn en iedereen ondersteunt. Ze moet de verschillen niet uitvergroten.
“(Bij)les nu voor iedereen toegankelijk”
Bijles is niet meer alleen voor de kinderen waarvan de ouders het kunnen betalen. Scholen krijgen de mogelijkheid om alle leerlingen te voorzien van persoonlijk onderwijs. De hoop is dat de kansenongelijkheid minder wordt.
voorbeeld ‘krantenkop van de toekomst’
Menselijk contact
Deelnemers uitten tegelijkertijd hun zorgen over de invloed van generatieve AI op sociale samenhang en persoonlijke ontwikkeling. Kortom: het vervangen van menselijk contact. Dat mag niet gebeuren. Het risico bestaat dat de leerling te veel uit beeld verdwijnt, omdat de school te veel leunt op AI. Een leerling moet altijd het ‘recht’ behouden om niet op te letten en fouten te maken.
“Scholieren voelen zich onzichtbaar door Vak-AI”
Na introductie van Vak-AI op de middelbare school voelen veel leerlingen zich in de steek gelaten en niet ondersteund. Ze vinden dat ze afgescheept worden met techniek en willen sociale interactie.
voorbeeld ‘krantenkop van de toekomst’
Werkdruk en de rol van generatieve AI
Veel deelnemers hopen dat generatieve AI een rol kan spelen bij de werkdrukverlaging. Wel zijn daarbij zorgen over de autonomie van leraren, die onder druk kan komen te staan. De technologie zou de leraar moeten ondersteunen en die moet altijd de controle houden. Hoe geavanceerd het systeem ook is: de mens moet de baas blijven.
“Vak-AI extra ‘hand’ voor de leerkracht in de klas”
Onderwijs wordt steeds verder gepersonaliseerd en leerkrachten moeten steeds meer inspelen op de individuele leerlingen. Door middel van Vak-AI kan de leerling zelf extra of andere manier van uitleg/hulp ontvangen en oefenen met de aangeboden stof.
voorbeeld ‘krantenkop van de toekomst’
Eisen en randvoorwaarden
Deelnemers noemden de volgende eisen en randvoorwaarden voor het gebruik van generatieve AI:
- Privacy en gegevensbescherming. Specifiek voor generatieve AI geldt dat deze gegevens zeer persoonlijk en gedetailleerd kunnen zijn, bijvoorbeeld bij een AI-leermaatje dat een heel leven lang bij je is.
- De betrokkenheid van het onderwijsveld bij de ontwikkeling van nieuwe AI-tools. Welke delen kan AI overnemen, welke niet en hoe is de wisselwerking tussen leraar, leerling en leermiddel?
- Transparantie over de werking van een systeem. De output moet correct zijn én het moet helder zijn hoe deze tot stand is gekomen.
- Scholing, zowel voor leraren als leerlingen.
- Voldoende tijd om inzichten uit analyses goed te verwerken en te kunnen gebruiken in de dagelijkse lespraktijk.
- Goede inpassing in het onderwijsproces. De inzet van generatieve AI en andere middelen en activiteiten moet in balans zijn.
Vervolg
De toekomstverkenning heeft ons waardevolle informatie gegeven die we meenemen bij in onze dienstverlening en adviezen rond generatieve AI. Denk aan de dienstverlening rond de FORA en adviezen uit de Handreiking AI voor scholen.
Samen met partners het onderwijsveld kijken we hoe de uitkomsten van de verkenning kunnen omzetten in concrete acties, zoals het beter betrekken van het onderwijsveld bij de ontwikkeling van AI-tools. Generatieve AI biedt volop mogelijkheden én vraagt om actieve betrokkenheid van het onderwijsveld. Hier maakt Kennisnet zich sterk voor.
De AI-impactgame wil Kennisnet verder ontwikkelen tot een spel waar scholen zelf een eigen toekomstverkenning kunnen doen. Kennisnet draait hiermee nu een proef.