- Uitleg
- |
- Artificial intelligence
- |
- po
- vo
- mbo
Zo zie je AI terug in leermiddelen en andere toepassingen
Artificial intelligence in het onderwijs is geen toekomstbeeld. De technologie is al aanwezig in het onderwijs, misschien wel zonder dat je het door hebt. Het zit geïntegreerd in bestaande leermiddelen of leeromgevingen. Daarnaast staat het internet vol met vrij beschikbare AI-tools die leraren en leerlingen gebruiken. In dit artikel geven we in vogelvlucht weer hoe we AI terugzien in toepassingen in de klas.
Door Welmoed Lockefeer
AI is een verzamelterm van verschillende technologieën waarmee je werkzaamheden automatisch kunt laten uitvoeren – en dat zien we ook steeds vaker in leermiddelen en toepassingen in de klas. Soms is de leerkracht hier heel bewust mee bezig, bijvoorbeeld bij het gebruik van de chatbot ChatGPT door leerlingen bij het maken van huiswerk (en de problemen die dit soms oplevert op het vlak van plagiaatcontrole). Soms is dat minder bewust, bijvoorbeeld als AI is geïntegreerd in leermiddelen zoals Snappet.
Diversiteit binnen AI-toepassingen
De AI-toepassingen die we in dit artikel beschrijven zijn niet gelijksoortig: er bestaan grote verschillen hoe de AI-toepassingen onder de motorkap werken.
Meer uitleg over artificial intelligenceDaarnaast is het goed om te beseffen dat er grote verschillen bestaan in de context waarbinnen de AI-toepassingen worden ingezet. Er is altijd sprake van een wisselwerking tussen de mens en de technologie. Zo kan een AI-toepassing een deel van de taken van de leraar overnemen, maar de mate waarin dit gebeurt, verschilt per situatie. Het Nationaal Onderwijslab AI (NOLAI) beschrijft zes verschillende niveaus van wie regie voert: van complete controle door de leraar tot volledige automatisering door de AI-technologie.
Bekijk de 6 referentieniveaus van NOLAIBij AI-toepassingen in de klas kun je een onderscheid maken tussen:
- AI-integratie: digitale (leer)middelen die gebruikmaken van AI
- AI-tools: losse toepassingen, al dan niet speciaal ontwikkeld voor het onderwijs
De eerste categorie middelen wordt al enige jaren toegepast in het onderwijs en wordt ook verder ontwikkeld. Relatief nieuw is de tweede categorie tools, vaak gebaseerd op generatieve AI. Hier zit een enorme groei in; de potentie voor het onderwijs is groot. Veel scholen vragen zich wel af in hoeverre en deze AI-tools een echte meerwaarde kunnen zijn voor het onderwijs, en op welke manier.
Per categorie geven we een aantal voorbeelden van AI-toepassingen en de functie die ze kunnen hebben in les. Dit overzicht is niet uitputtend, maar illustreert hoe AI op een brede manier in de klas terugkomt.
AI-integratie
In welke soort onderwijstoepassingen zien we een integratie van AI terugkomen?
Adaptieve leermiddelen en dashboards
Veel digitale leermiddelen gebruiken AI om (gesloten en/of open) antwoorden in opgaves geautomatiseerd na te kijken. De kwaliteit van open antwoorden nakijken wisselt nog per leermiddel en is onderhevig aan technische ontwikkelingen. Dit vraagt daarom nog steeds de controle van de leerkracht.
Op basis van het nagekeken antwoord doen adaptieve leermiddelen een suggestie voor een vervolgstap in de opgaven, verschijnt er voor de leerling feedback en soms analyseert dit systeem ook met AI of een leerling op een bepaald gebied extra ondersteuning nodig heeft. Gynzy, Snappet en Numo zijn hier enkele voorbeelden van.
Vaak kunnen leerkrachten ook de moeilijkheidsgraad of het leerdoel voor de leerling aanpassen, eventueel op basis van het advies van AI in het leermiddel. De lesinhoud zelf wordt veelal nog niet door AI gegenereerd, deze is vooraf vastgelegd – de leraar kan deze soms wel zelf aanpassen of verrijken.
Het dashboard, behorend bij een digitaal leermiddel of als onderdeel van een digitale leeromgeving, informeert de leerling of leerkracht over de voortgang van de leerling en kan steeds vaker adviseren over vervolgstappen.
NOLAI maakt samen met scholen (Stichting Lucas, Viertaal en Scala) in een van haar projecten één centraal lerarendashboard. Verschillende databronnen worden in dit dashboard gecombineerd en geanalyseerd door AI. Zowel NOLAI als Kennisnet onderzoeken hoe een dashboard het handelen van de leraar kan ondersteunen en verbeteren.
Chatbots binnen leermiddelen
Chatbots worden binnen leermiddelen en leeromgevingen specifiek voor het onderwijs doorontwikkeld. In adaptieve leermiddelen worden chatbots geïntegreerd waar leerlingen vragen aan kunnen stellen over de lesstof: de AI-tutor. De chatbot kan de vraag herkennen en dan een antwoord geven. Door gestelde vragen te analyseren kan de chatbot zich ook een beeld proberen te vormen van de mate waarin een leerling bepaalde lesstof begrijpt.
AI-tutor
Op termijn wordt het mogelijk iedere leerling een persoonlijke AI-tutor aan te bieden, zo is de verwachting. Hier wordt al veel mee geëxperimenteerd. In ons artikel over AI en de gevolgen voor het onderwijs en curriculum lees je er meer over.
Zo beïnvloedt AI het onderwijs en het curriculumAI-tools
Met de komst van ChatGPT werden veel scholen voor het eerst geconfronteerd met een breed beschikbare AI-tool, direct ook gebruikt door leerlingen en leraren. Sindsdien komen haast dagelijks nieuwe AI-tools op de markt. Ze zijn veelal niet specifiek voor het onderwijs ontwikkeld maar we zien ze wel steeds vaker terug in de klas.
AI-toepassingen voor iedereen
Veel chatbots, zoals ChatGPT, zijn niet alleen voor het onderwijs ontwikkeld, maar wel steeds breder in gebruik in zowel primair als voortgezet onderwijs. Een AI-toepassing zoals ChatGPT maakt gebruik van generatieve AI. Leerlingen gebruiken steeds vaker zo’n chatbot omdat deze een unieke tekst voor je genereert op basis van je vraag of instructie (de zogeheten ‘prompt’). Een werkstuk laten maken door generatieve AI gaat een stuk sneller dan wanneer een leerling zelf vanuit allerlei bronnen informatie moet verzamelen en verwerken. Door dit soort AI-toepassingen komen scholen voor de uitdaging te staan om AI-richtlijnen te ontwikkelen voor formatieve en summatieve toetsvormen .
De manier waarop een leerling onderwijsproducten zoals een werkstuk, creëert is hiermee onmiskenbaar aan het veranderen. Ook andere AI-toepassingen zien we terug in de klas. Denk aan AI-toepassingen voor het maken van presentaties (geïntegreerd in bijvoorbeeld Powerpoint), het omzetten van tekst naar video (bijvoorbeeld Pictory) en het maken van afbeeldingen, (logo)ontwerpen of mindmaps.
AI-toepassingen voor het onderwijs
In toenemende mate zien we AI-tools die doorontwikkeld worden voor gebruik in het onderwijs. Zo heeft ChatGPT een onderwijsvariant aangekondigd en zijn er in het primair onderwijs chatbots voor specifieke vakken, zoals Stippie voor rekenen. In het voortgezet onderwijs zien we de ontwikkeling van examenbots zoals Aisha. Met een examenbot kan een leerling (adaptief) oefenen ter voorbereiding op de (eind)examens. De betrouwbaarheid van deze bots moet echter nog wel worden aangetoond.
Ontwikkelen van lesmateriaal
De online platformen voor het maken en aanbieden van zelfgemaakt lesmateriaal maken ook gebruik van generatieve AI. Voorbeelden hiervan zijn LessonUp en Prowise presenter welke beide een AI-assistent voor de leerkracht hebben geïntegreerd. Op basis van een ingegeven stuk tekst over de lesinhoud en een eigen of standaard lesopzet genereert AI in de toepassing een complete les en/of toets.
Zelf een les ontwikkelen kan ook met hulp van een chatbot zoals ChatGPT, Alfie of PopAi. De kwaliteit van je les is dan wel sterk afhankelijk van de kwaliteit van je prompt in combinatie met de kwaliteitsrevisie die de leerkracht hier zelf op doet.
Groei van AI in onderwijstoepassingen
Het gebruik van AI-toepassingen, wel of niet geïntegreerd in leermiddelen en leeromgevingen, groeit snel. Er zit groei in het aantal (inderwijsspecifieke) tools én in het aantal gebruikers; steeds meer leraren en leerlingen maken er gebruik van. Sommige AI-functionaliteiten in een leermiddel of leeromgeving kun je zelf aan- en uitzetten, maar deze keuze heb je niet altijd. Het is verstandig voor scholen om te weten in welke applicaties AI wordt toegepast en hoe dit het leerproces kan beïnvloeden.
In verschillende artikelen op deze website vind je concrete tips over AI en de omgang met deze nieuwe technologie in de klas en daarbuiten.
Onderdeel van de ‘Handreiking AI voor scholen’
Deze online handreiking helpt scholen om bewuste en verantwoorde keuzes te maken over het gebruik van artificial intelligence. Je vindt er verschillende artikelen met tips en verdiepende informatie over AI.
