- Stappenplan
- |
- Artificial intelligence
- |
- po
- vo
- mbo
AI in de school – deze stappen zet je eerst
Scholen willen op de korte termijn meer grip op AI krijgen om kansen van de technologie te benutten en risico’s te beperken. In dit artikel presenteren we in 5 stappen hoe scholen hier een begin mee kunnen maken.
Door Eugenie Zwanenburg, Lotte Dondorp
Deze stappen hebben we vooral geschreven voor de schoolleider; uiteraard kunnen ze nuttig zijn voor iedereen die zich bezighoudt met AI in de school.
-
Stap 1: Weet wat er op je school speelt
AI bestaat in verschillende vormen. Op dit moment krijgt generatieve AI de meeste aandacht. Begin daarom klein en breng als eerste in kaart op welke manier generatieve AI wordt gebruikt door leraren en leerlingen.
Generatieve AI is een verzamelnaam voor AI-toepassingen die iedereen eenvoudig kan gebruiken om allerlei content te creëren zoals teksten, afbeeldingen, video’s, audio en computercode. Leerlingen maken volop gebruik van deze technologie, denk aan ChatGPT voor het maken van huiswerk. Ook leraren experimenteren met generatieve AI, bijvoorbeeld bij lesvoorbereiding.
Voer gesprekken over het gebruik van generatieve AI op jullie school. Ga na of leerlingen bijvoorbeeld ChatGPT, Llama, Gemini, Copilot of een andere tool gebruiken bij het maken van hun huiswerk of toetsen. Gebruiken ze ook andere tools zoals Midjourney of Boomy? Zijn leraren daarvan op de hoogte en wat vinden zij ervan? Gebruiken leraren generatieve AI-tools bij hun werk? Maak een overzicht van de tools die momenteel gebruikt worden.
De kennis die je opdoet helpt je te begrijpen wat de mogelijke invloed is van de tools op je onderwijs. Denk hierbij ook alvast na welke verantwoordelijkheid je als school wil nemen bij het gebruik van deze generatieve AI-tools.
Weten wat er speelt op je school biedt een basis voor de volgende stappen.
-
Stap 2: Stel richtlijnen op voor generatieve AI
Vanwege de ruime beschikbaarheid van generatieve AI-hulpmiddelen heeft het geen zin om het gebruik te verbieden. Stel in plaats daarvan duidelijke richtlijnen op. Richtlijnen maakt een schoolleider niet alleen: gebruik de praktijkkennis van voorlopers die al met AI hebben gewerkt. Houd bij het opstellen van richtlijnen tenminste rekening met de volgende punten:
Jonge leerlingen
Wees terughoudend met het gebruik van generatieve AI door leerlingen jonger dan 13 jaar. Unesco stelt dat de invloed van het gebruik van de technologie op de cognitieve en emotionele ontwikkeling van jonge kinderen nog onvoldoende duidelijk is. Vanwege deze risico’s is het beter om het gebruik van AI bij deze leeftijdsgroep te beperken. Voor andere leeftijdsgroepen is het goed om richtlijnen op te stellen zoals we ze in dit artikel schetsen.
Bepaal voorwaarden voor AI-gebruik
Helemaal verbieden van de technologie is geen optie. Leerlingen zullen er linksom of rechtsom mee in aanraking komen. Het is belangrijk dat scholen hen begeleiden om AI veilig en verantwoord te gebruiken. Bepaal de voorwaarden waaronder dit mag. Stel bijvoorbeeld regels op:
- Waarvoor mogen leerlingen wel en geen generatieve AI gebruiken? Bijvoorbeeld wel om eigen teksten te structureren, maar niet om complete teksten te laten genereren.
- Wanneer mogen leerlingen wel of geen generatieve AI gebruiken? Bijvoorbeeld alleen als de leraar hier expliciet toestemming voor geeft.
Als leerlingen AI toepassen, spreek dan bijvoorbeeld af:
- dat ze geen persoonsgegevens of gegevens van de school gebruiken
- dat leerlingen zelf verantwoordelijk zijn en blijven voor de uitkomst van hun werk
- dat leerlingen altijd transparant communiceren over het gebruik, omdat er anders sprake is van plagiaat
Richtlijnen ook voor leraren
De richtlijnen moeten niet alleen gelden voor leerlingen. Ook voor leraren is het belangrijk om afspraken te maken. Generatieve AI kan hen helpen om lessen creatiever vorm te geven of tijd te besparen bij het uitvoeren van terugkerende taken. Maar er zijn ook risico’s; zo kunnen uitkomsten onbetrouwbaar zijn of niet kloppen. Benadruk dat leraren kritisch moeten overwegen wanneer ze AI inzetten. Het is een hulpmiddel en kan helpen om leerdoelen te behalen, maar het is geen doel op zich.
Geef leraren vanuit hun pedagogisch-didactische en vakinhoudelijke expertise de vrijheid om te onderzoeken waar leerlingen het meeste baat bij hebben. En ook voor leraren geldt: gebruik geen persoonsgegevens of gegevens van de school bij generatieve AI-toepassingen.
Communiceer
Communiceer de richtlijnen aan alle betrokkenen op school: leraren, ondersteunend personeel, leerlingen en ouders/verzorgers. Zorg ervoor dat je openstaat voor opmerkingen, vragen en ideeën om de richtlijnen op basis van voortschrijdend inzicht aan te passen en te verbeteren.
-
Stap 3: Formuleer nieuwe kaders voor toetsing
Bij het opstellen van kaders voor toetsing kun je aan het volgende denken:
- Maak aan de voorkant heldere afspraken of en zo ja hoe AI bij toetsen mag worden gebruikt. Naast helemaal wel of helemaal niet valt nog te denken aan situaties waarbij je AI enkel mag gebruiken ter inspiratie. Of je staat het gebruik wel toe, maar met bronvermelding.
- Verleg de aandacht van enkel een beoordeling van het eindresultaat naar (ook) een beoordeling van het (ontwikkel)proces.
- Combineer een beoordeling van het eindresultaat met een mondelinge presentatie of een vraaggesprek over de inhoud.
-
Stap 4: Ontdek wat AI voor jouw school betekent
AI is een veelzijdige en ingrijpende technologie die alle lagen van het onderwijs en de samenleving kan raken. Zet daarom na het opstellen van de richtlijnen voor generatieve AI geen punt, maar ontdek ook wat andere AI-toepassingen voor jouw school betekenen: hoe past het bij het onderwijs en de waarden die jullie centraal stellen? Dit vraagt om een continu lerend proces. Hoe pak je dat als school aan?
Zorg voor stapsgewijze kennisontwikkeling
Verdiep je in de technologie: weet wat het is, hoe het werkt, hoe je het gebruikt en wat de (on)mogelijkheden zijn. De artikelen uit deze handreiking kunnen hierbij helpen. Bedenk: niet iedereen hoeft direct op cursus, begin met kennisuitbreiding van leraren die enthousiast zijn. Faciliteer dit als schoolleider. Kijk ook wat je kan leren van andere scholen binnen je schoolbestuur. Organiseer het delen van ervaring en uitwisselen van kennis. Binnen je school en wellicht ook daarbuiten.
Ervaar de kansen en beperkingen van AI
Zelf ervaren hoe AI-toepassingen werken is een belangrijke stap om te bepalen wat je ervan vindt. Richt bijvoorbeeld een expert- en innovatiegroep AI op met enthousiaste en kritische medewerkers om nuttige praktijkervaring op te doen. Laat leerlingen hier ook in meedraaien. Bespreek met elkaar wat AI doet.
-
Stap 5: Neem AI mee in je reguliere beleidscyclus
Ga na welke consequenties de technologie in brede zin heeft voor bestaande plannen en beleid en bepaal hoe je daarmee om wilt gaan. Dit zorgt voor continuïteit en borging.
Taakgebieden van de schoolleider. Op alle gebieden kan AI een rol gaan spelen.
© Kennisnet
Zet stappen voor de langere termijn
Onderdeel van de ‘Handreiking AI voor scholen’
Deze online handreiking helpt scholen om bewuste en verantwoorde keuzes te maken over het gebruik van artificial intelligence. Je vindt er verschillende artikelen met tips en verdiepende informatie over AI.
